ردپا

مسئولين تربيتي کودکان چه کسانی هستند ؟ :

1-خانواده:

امام سجاد (ع)ميفرمايند:حق فرزندانت اين است که آنان خداشناسي بياموزي،کمک کني تا اطاعت خدا کنند،بداني که در احسان به فرزندان تاديب انان پاداش نيکوداري و در بد رفتاري با آنان مجازات خواهي شد.[1]

امام صادق (ع)فرمودند:

فرزند سه حق بر پدر مادردارد ،مادر خوب انتخاب کردن ،نام خوب نهادن ،جديت در تربيت و تأديب او.[2]

رسول خدا فرموندند : فرزندانتان را برسه خصلت تربيت کنيد : محبت پيامبر،محبت اهل بيت و قرائت قرآن.[3]

پس براي اصلاح جامعه ابتدا بايد از خانواده و از کودک آغاز کرد و البته والدين خودرا ابتدا بايد تربيت کنندتا با گفتار و اعمال خوب و نيکو ي خود تربيت سالمي را به کودکان منتقل کنند.

2-مدرسه:

کودک از 6سالگي تا 18سالگي ،يعني12 سال در مدرسه رفت و امد دارد .اگر در دبستان و دبيرستان مدير و معاون و معلمين ورزيده و پاک باشند و منضبط بوده و منظم شاگردان را با اداب و تعليم و تربيت نيک پرورش دهند بتدريج شخصيت کودک به خوبي ها شکل ميگيرد.

اگرمربيان مدارس کار آزموده باشند کودک و نوجوان را تربيت رواني و اخلاقي ميکنند و انان را از وقوع انحرافات و فساد ها اگاه ميکنند .

امام باقر (ع)فرمودند:هرکس راه خيري را به ديگري تعليم کند به مقدار اجر عامل به او نيز پاداش ميدهند ،بدون اينکه ا اجر عمل کننده کم شود و هرکس گمراهي را به ديگري تعليم دهد به مقدار کيفر عامل به او نيز کيفر دهند.[4]

3-مراکز فرهنگي :

از انجا که تربيت فني است بسيار ظريف و حساس ، هنرمندان ، مجريان، وگويندگان و بازيگران و همه دست اندرکاران بايد بدانند که ميليون ها انسان در سنين مختلف و با افکار متفاوت سخنان و حرکات انان را شنيده و آنان را مي بينند و درس ميگيرند.

پس بايد فيلم نامه نويسان و بازيگران طوري عمل کنند و سخن گويند که بد اموزي نداشته باشد.

4-دانشمندان و مبلغين دين:

مسئوبيت علماي دين در زمينه تعليم و تربيت از ديگران بسيار سنگين تر است آنان اگر بخواهند جانشين پيامبر باشندابتدا بايد خودرا تعليم و تزکيه نفس کنند آنان از بيت المال و خمس و زکات ارتزاق ميکنند ،پس بايد در پرورش نفوس انسانها به بهترين وجه تلاش کنند،با نوشتن و گفتن و عمل کردن و اگر چنين نکنند در پيشگاه خدا مسئولند.

5-نويسندگان:

نويسندگان چه با نشر مطبوعات يا کتب يا برنامه هاي ارسالي توسط تلگرام و واتس اپ و موبايل و سايت و غيره خدمات مفيد زيادي ميتوانند انجام دهند.

نويسندگان بايد خيلي دقت کنند تا هر مطلبي که مي نويسند تاثيز مثبت و خلاق و تکاملي در خواننده يا شنونده داشته باشد و اورا به سوي کمال سوق دهد.

نوشته ها بايد مستند از کتاب با ماخذ و مصدر کامل همراه باشد و از بد آموزي ها جدا به به دور باشد.

در اين صورت هر نوشته اش باقيات صالحات برايش خواهد ماند و مأجوراست.

مکارم الاخلاق ص484[1]

تحفه العقول:ص337[2]

کنز العمال حدیث ،409 45[3]

بحار،ج2،ص19[4]

برخي از حالات رواني بالغين

احساساتي شدن و زود رنجي:

نوجوان چه دختر و چه پسر پس از ترشح هورمونهاي خاص دوران بلوغ بشدت حساس مي شود و زود رنج. فوري مي خواهد جواب بدهد ، عکس العمل نشان دهد ، اما بدون هرگونه هدف و آينده نگري. دوره نوجواني دوره حاکميت احساسات بر روح و رفتار است . چون ناگهان از دوره کودکي به نوجواني و بلوغ وارد شده و ظرفيت روحي و رواني لازم را نيافته است.

والدين و مربيان بايد بسيار با سعه صدر و حوصله با او برخورد کنند و بسيار جاها حرفي نزنند و او را تحريک نکنند .اما اگر والدين بدون تعقل و حوصله بخواهند جبهه گيري کنند و برخوردهاي تند و بدون فکر انجام دهند زود رنجي نوجوان بخشي از رفتارش مي شود.

هرگز نوجوان را نفي يا تمسخر نکنيد ، در فرصت هاي مناسب حقايق را برايش توضيح دهيد.

درون گرايي و گوشه گيري:

يکي از خصوصيات نوجوان در خود فرو رفتن و فاصله گرفتن از ديگران است و دوست دارد گاهي تنها در افکار خود باشد. تغييرات سريع هورموني و رشد جسمي ، تخيلات ، آرزوها ، احساسات و عواطف او را تحت تأثير شديد قرار داده اند. شرايط سخت مدرسه و احيانأ برخوردهاي نادرست خواهر و برادر والدين و همسالان موجب التهاب و اضطراب روحي او مي شود.

تحولات دوران بلوغ باعث مي شوند که نوجوان گهگاه در گوشه اي نشسته و در تخيلات خود فرو رود و اين جاي نگراني نيست وطبيعي است.

اما اگر نوجواني را يافتيد که ساعات زيادي در گوشه اي خزيده و با خود خلوت کرده و حوصله هيچکس و هيچ کاري را ندارد و حتي با هم سالانش معاشرت ندارد ، درس نمي خواند و حتي به نظافت ظاهري نمي پردازد ، اين حالات غير طبيعي است . نبايد والدين زياد از نوجوان خرده بگيرند ، يا سرزنش کنند چون ممکن است فشار وارد کردن زياده از حد او را از خانه فراري دهد. او نوجوان درون گرا است و بايد با مشاوره صحيح از افراط يا تفريط به تعادل روح برسد. اما اگر ادامه يابد به افسردگي مي انجامد.

لجاجت و منفي گرايي نوجوان:

گاه نوجوان بدون هر علتي با عقايد ، رفتار و تصميم هاي والدينش مخالفت و لجاجت مي کند.

از جمله علل لجبازي و منفي گرايي نوجوانان ، امر و نهي کردن هاي مکرر والدين پيش از بلوغ و کنترل شديد آنهاست. نوجوان بالغ بطور ناخود آگاه سعي دارد خود را از زير فشار ها و کنترل هاي شديد والدين رها سازد.

گاه علت لجبازي بخاطر اثبات وجود و شخصيت است. در اثر ناديده گرفتن هاي مکرر از سوي والدينش به نوعي مي خواهد خود را مطرح کند.

راه حل اين است که والدين همان گونه که به جسم و غذا و درس و لباس و ماديات نوجوان توجه دارند ، به روح و احساس و عواطف او احترام گذاشته و رسيدگي کنند.

عواطف و احساسات نوجوان :

در دوران بلوغ عواطف و احساسات نوجوان بشدت حساس مي شوند. عواطف از مجموعه اي از احساسات در دنياي نفس و ذهن بطور هماهنگ عمل مي کنند و بصورت خشم يا شهوت يا خوشي يا ناراحتي يا … در چهره و گفتار و رفتارشان جلوه گر مي شود.

مثالي بزنيم :

همه ما با صفت حسادت آشنا هستيم . در بعضي ها در حرف هايشان يا اعمالشان حسادت را ديده ايم .فرض کنيد فردي راجع به موقعيت شغلي يا مالي يا مقامي يا پيشرفت علمي و… فرد ديگري حسادت مي ورزد ، يکسري حالات نفساني و احساسات مخفي درونش فعال مي شوند و هورمون هايي ترشح مي شود.و به طور ناخود آگاه از مجموعه آن ها واکنش حسادت در کلامش و عملش ظهور مي کند.

البته صفات ژنتيکي و اکتسابي و تربيتي از والدين يا محيط يا … نيز در نوجوان موثر است.

فرد حسود نسبت به برتري مالي فرد محسود ( حسد شده ) حساس مي شود.
جايگاه اجتماعي فرد موفق و احترامي که ديگران برايش قائلند و حسود آن را ندارد ، او را حساس مي کند.
فرد موفق را در جنبه هاي فردي و زيبايي ظاهري يا کلامي يا ثروت و امکانات يا علمي يا … برتر از خود مي بيند و همه اينها البته با وسوسه هاي نفساني دروني ( دل بيمار) و وساوس شيطاني هم کمک کرده و باعث مي شود حالت نفرت ، خشم ، ترس نسبت به محسود پيدا شود. البته اگر سرشت فرد بد باشد يا دوستان بد و يا تربيت و عقايد و اخلاق بد داشته باشد و در محيط بد باشد همه اينها در فعال شدن اين صفت رذيله دخالت دارد.

بالاخره عواطف فورأ در اعضا و اندام جسمي تظاهر مي يابند. و در مورد صفات مختلف خوب يا بد چهره شخص و بخصوص نوجوان گاه مضطرب ، وحشت زده ، با استرس و خشمگين و يا گاه خندان و شاد و يا شهواتش تحريک مي شود بخصوص اگر از راه چشم و گوش مناظر تحريک آميز در وجودش وارد شوند.

گاه غم و اندوه دارد ، گاه ترس و خجالت دارد و خلاصه همه اين حالات در چهره و در قلبش اثر مي گذارد . اگر نوجوان بهر دليلي احساسات و عواطفش تحريک شوند و عصباني شود ، اگر اراده اش قوي نباشد ، بي اختيار دست و پا و تن صدا ، حالات چهره ، طرز نگاه کردن نسبت به موضوعي که خشم او را بر انگيخته تغييراتي مي کند ، گاه سعي مي کند از موضوع خشم فاصله بگيرد و يا آرام باشد که اين وضعيت بسيار خوبست يعني کظم غيظ مي کند و خشم فرو مي خورد. اما بيشتر مردم مي خواهند انتقام يا مقابله به مثل کنند ، مثلأ فحش شنيده فحش مي دهد ، کسي او را زده ، او هم مي زند و خلاصه کار به جاهاي خطرناک مي رسد . اما پس از فروکش کردن آثار خشم هردو طرف پشيمان مي شوند و حس مي کنند در يک آن ديوانه شده اند و عقلشان را از دست داده اند.[1]

از اين نمونه ها درباره ترس و خشم و شهوت و صفات ديگر خواهيم داشت. اما بحث اينجاست که آيا انسان که خليفه الله بايد باشد در برابر اين عواطف بي اختيار دروني مي تواند از خود اختيار و اراده قوي داشته باشد و با تمرينات بر صفات سوء و پليد غلبه کند؟

البته که مي تواند ، البته با آگاهي يافتن و تمرينات و تلقين و دعا و توسل و توکل تا به سوي تکامل و کسب صفات الهي سير کند.

[1] از کتاب روانشناسی بلوغ – یوسف خسرو پور – ص 180

31. قال الامام الصادق - عَلَيْهِ السَّلامُ - : بادِرُوا اَحْداثِكُمْ بِالْحَديثِ قَبْلَ اَنْ يَسْبِقَكُمْ اِلَيْهِمُ الْمُرْجِئَةُ.
امام صادق - عليه السلام - فرمود: احاديث اسلامي را به نوجوانان خود بياموزيد (و در انجام اين وظيفه تربيتي تسريع نماييد)، پيش از آن كه مخالفان گمراه بر شما پيشي گيرند (و آنان را گمراه سازند).

«الكافي، ج6، ص 47»

32. قالَ رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : اِذا بَلَغَتِ الْجارِيَةُ سِتَّ سِنينَ فَلا يُقَبِّلْهَا الْغُلامُ و الْغُلامُ لا تُقَبِّلْهُ الْمَرْأةُ اذاجاوَزَ سَبْعَ سِنينَ.
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - فرمود: هنگامي که دختر بچه اي شش ساله شد، پسر بچه اي او را نبوسد و همچنين زن‌ها از بوسيدن پسر بچه‌اي كه سنش از هفت سال تجاوز كرده است، خودداري كنند.

«مكارم الاخلاق، ص 115»

33. قالَ اَبِي الْحَسَنِ - عَلَيْهِ السَّلامُ - : اِذا اَتَتْ عَلَي الْجارِيَةِ سِتُّ سِنينَ لَمْ يَجُزْ اَنْ يُقَبِّلَها رَجُلٌ لَيْسَتْ هِيَ بِمَحْرَمٍ لَهُ وَلايَضُمُّها اِلَيْهِ.
امام کاظم - عليه السلام - فرمود: وقتي دختر بچه شش ساله شد، جايز نيست مرد نامحرم او را ببوسد، و همچنين نمي‌تواند او را در آغوش بگيرد (بغل کند).

«وسائل الشيعه، ج 5، ص 28»

34. قالَ الامام علي - عَلَيْهِ السَّلامُ - : تَعَلَّمُوا الْعِلْمَ صِغاراً تَسُودُوا بِه كِباراً.
امام علي - عليه السلام - فرمود: در خُردسالي علم بياموزيد تا در بزرگسالي به برتري و سيادت نائل آييد.

«شرح ابن ابي الحديد، ج 20، ص 267»

35. قالَ رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : والَّذي نَفْسي بِيَدِهِ لَوْ اَنَّ رَجُلاً غَشَيَ امْرَأتَهُ و فِي الْبَيْتِ صَبِيٌّ … .
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - فرمود: قسم به آنکه جانم در دست اوست، اگر مردي با همسر خود آميزش كند و در آنجا، كودك بيداري آن دو را در حال آميزش ببيند و سخنان آنان و همچنين صداي تنفسشان را بشنود، آن طفل هرگز رستگار نخواهد شد، چه دختر باشد و يا پسر، سرانجام به زنا آلوده مي‌شود.

«وسائل الشيعه، ج 5، ص 16»

36. قالَ رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : إنَّ اللَّهَ تَعالي يُحِبُّ أن تَعدِلُوا بَينَ أولادِکم حَتّي في القُبَلِ.
پيامبر اکرم - صلي الله عليه و آله - فرمود: خداوند دوست دارد که ميان فرزندانتان عادلانه رفتار کنيد، حتي در بوسيدن آنها.

«ميزان الحکمه، ح 22665»

21. قالَ رسول الله - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : رَحِمَ اللهُ عَبْداً اَعانَ وَلَدَهُ عَلي بِرِّهِ بِالاِحْسانِ اِلَيْهِ وَ التَّاَلُّفِ لَهُ وَ تَعْليمِه وَتأديبِه.
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمود: خداوند رحمت كند پدري را كه با نيكي نمودن و مهرباني به فرزندش و با آموزش دادن و ادب كردنش او را در نيكي به خود ياري مي‌كند.

«مستدرك الوسائل، ج 2، ص 626»

22. قال الامام الصادق - عَلَيْهِ السَّلامُ - : اَلْغُلامُ يَلْعَبُ سَبْعَ سِنينَ وَ يَتَعَلَّمُ الْكِتابَ سَبْعَ سِنينَ و يَتَعَلَّمُ الْحَلالَ و الْحَرامَسَبْعَ سِنينَ.
امام صادق - عليه السلام - فرمود: طفل هفت سال بازي كند، هفت سال خواندن و نوشتن بياموزد، هفت سال حلال و حرام (احکام الهي) را ياد بگيرد.

«الكافي، ج 6، ص 46»

23. قال الامام الصادق - عَلَيْهِ السَّلامُ - : دَعِ ابْنَكَ يَلْعَبْ سَبْعَ سِنينَ.
امام صادق - عليه السلام - فرمود: فرزند خود را هفت سال آزاد بگذار تا بازي كند.

«الكافي، ج6، ص 46»

24. قالَ رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : رَحِمَ اللهُ مَنْ اَعانَ وَلَدَهُ عَلي بِرِّه. قالَ كَيْفَ يُعينُهُ عَلي بِرِّه؟ قالَ يَقْبَلُمَيْسُورَهُ وَ يَتَجاوَزُ عَنْ مَعْسُورِه وَ لا يُرْهِقُهُ وَ لا يَخْرُقُ بِه.
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - فرمود: خداي رحمت كند كسي را كه فرزندش را در نيكي به خود ياري مي‌كند. راوي حديث پرسيد: چگونه فرزندمان را در نيكي به خود ياري نماييم؟ حضرت فرمود: آنچه را كه كودك در قوه و توان داشته و انجام داده است از او قبول كند، آنچه انجام آن براي كودك سنگين و طاقت فرسا است از او نخواهد، او را به گناه و طغيان وادار نكند و به او دروغ نگويد و در برابر او مرتكب اعمال جاهلانه (و احمقانه) نشود.

«الكافي، ج 6، ص 50»

25. قالَ رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : رَحِمَ اللهُ والِدَيْنِ اَعانا وَلَدَهُما عَلي بِرِّهِما.
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - فرمود: خداوند رحمت كند پدر و مادري را كه فرزندان خويش را در نيكي كردن به خود ياري نمايند.

«مستدرك الوسائل، ج 2، ص 625»

26. قال الامام الباقر - عَلَيْهِ السَّلامُ - : يُحْفَظُ الْاَطْفالُ بِصلاحِ آبائِهِمْ.
امام باقر - عليه السلام - فرمود: حفظ اطفال از خطرات و انحراف‌ها در صلاحيت و شايستگي (وظيفه) پدران آن‌ها است.

«بحار الانوار، ج 15، ص 178»

27. رُوِيَ عَنِ النَّبِيِّ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - اِنَّهُ نَظَرَ اِلي بَعْضِ الْاَطْفالِ فَقالَ: وَيْلٌ لِاَولادِ آخِرِ الزَّمانِ
رسول اكرم به تعدادي از كودكان نگاه کرد، سپس فرمود: واي بر فرزندان آخر‌الزمان از پدرانشان. عرض شد يا رسول الله از پدران مشرك آن‌ها؟ فرمود: نه بلكه از پدران مسلمانشان كه هيچ چيز از فرائض مذهبي را به آنان نمي‌آموزند و اگر خود فرزندان پاره‌اي از مسائل ديني را فرا گيرند آن‌ها را باز مي‌دارند و تنها به اين قانع هستند كه فرزندانشان متاع ناچيزي از دنيا بدست آورند، من از اين قبيل پدران بري هستم و آنان نيز از من بيزارند.

«مستدرك الوسائل، ج 2، ص 625»

28. قالَ رسول الله - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - مَنْ فَرَّحَ ابْنَتَهُ فَكَاَنَّما اَعْتَقَ رَقَبَةً مِنْ وُلْدِ اِسْمعيلَ وَ مَنْ اَقَرَّ عَيْنَ ابْنٍ فَكَاَنَّمابَكي مِنْ خَشْيَةِ اللهِ.
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمود: كسي كه دختر بچه خود را شادمان كند مانند كسي است كه بنده‌اي را از فرزندان (حضرت) اسماعيل، آزاد كرده باشد، و آن كس كه پسر بچه خود را مسرور و ديده او را روشن كند مانند كسي است كه از خوف خدا گريسته باشد.

«مكارم الاخلاق، ص 114»

29. قالَ رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : اِذا نَظَرَ الْوالِدُ اِلي وَلَدِه فَسَرَّهُ كانَ لِلْوالِدِ عِتْقُ نَسْمَةٍ.
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - فرمود: هرگاه پدري با نگاه (مودّت‌آميز) خود فرزند خويش را مسرور كند، خداوند به او اجر آزاد كردن يک بنده را مي‌دهد.

«مستدرك الوسائل، ج2، ص626»

30. عَنْ مُعاوِيَةَ بْنَ وَهَبٍ قالَ: سَألتُ اَباعَبْدِاللهِ - عَلَيْهِ السَّلامُ - في كَمْ يُؤْخَذُ الصَّبيُّ بالصَّلوةِ؟ فَقالَ بَيْنَ سَبْعِ سِنينَ وسِتُ سِنينَ.
معاوية بن هب از امام صادق - عليه السلام - پرسيد، در چه سني كودك به نماز امر ‌شود؟ حضرت فرمود: بين شش و هفت سالگي.

«وسائل الشيعه، ج 2، ص 3»

11. عَنِ النَّبيِّ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - اِنَّهُ كانَ جالِساً فَاَقْبَلَ الْحَسَن وَ الْحُسَيْنُ - عَلَيْهِما السَّلامُ - فلما رآهما النبي -صلي الله عليه و آله - و استبطأ بلوغهما … .
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - نشسته بود، حسن و حسين - عليهما السلام - وارد شدند، حضرت به احترام آن‌ها از جاي برخاست و به انتظار ايستاد، حركت آن دو به سوي پيامبر به طول انجاميد. رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - به طرف كودكان پيش رفت و از آنان استقبال نمود، هردو را بر دوش خود سوار نمود و فرمود: فرزندان عزيز، مركب شما چه خوب مركبي است و شماها چه سواران خوبي هستيد!

«بحار الانوار، ج 10، ص80»

12. كانَ رسول الله - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - يَقْدِمُ مِنَ السَّفرِ فَيَتَلَقّاهُ الصِّبيانُ … .
موقعي كه رسول اكرم از سفري مراجعت مي‌فرمود و در رهگذر با كودكان مردم برخورد مي‌كرد به احترام آن‌ها مي‌ايستاد، سپس امر مي‌فرمود كودكان را مي‌آوردند، از زمين برمي‌داشتند و به آن‌ حضرت مي‌دادند. رسول اكرم بعضي را در بغل مي‌گرفت و بعضي را بر پشت و دوش خود سوار مي‌كرد و به اصحاب خويش مي‌فرمود: كودكان را بغل بگيريد و بر دوش خود بنشانيد.

«محجة البيضاء، ج 3، ص 366»

13. قال رسول الله - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : اَكْرِمُوا اَوْلادَكُمْ وَ اَحْسِنُوا آدابَكُمْ.
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - فرمود: به فرزندان خود احترام كنيد و با آداب و روش پسنديده با آن‌ها معاشرت نماييد.

«بحار الانوار، ج 23، ص 114»

14. دَعِيَ رسول الله - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - اِلي صَلوةٍ وَ الْحَسَنُ‌ - عَلَيْهِ السَّلامُ - مُتَعَلِّقُ بِه فَوَضَعَهُ … .
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - مردم را به نماز دعوت كرد و حضرت حسن - عليه السلام - طفل خردسال صديقه اطهر نيز با آن‌ حضرت بود. پيغمبر طفل را كنار خود نشاند و به نماز ايستاد. يكي از سجده‌هاي نماز را خيلي طول داد. (راوي حديث مي‌گويد: ) من سر از سجده برداشتم، ديدم حضرت حسن - عليه السلام - از جاي خود برخاسته و روي كتف پيغمبر نشسته است. وقتي نماز تمام شد مأمومين گفتند: يا رسول الله چنين سجده‌اي از شما نديده بوديم، گمان كرديم وحي به شما رسيده است. پيامبر اكرم - صلي الله عليه و آله - فرمود: وحي نرسيده بود، فرزندم حسن در حال سجده بر دوشم سوار شد، نخواستم تعجيل كنم و كودك را به زمين بگذارم، آن قدر صبر كردم تا خودش از كتفم پائين آمد.

«بحار الانوار، ج 10، ص 82»

15. قال الامام الصادق - عَلَيْهِ السَّلامُ - : صَلَّي رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - بالنّاسِ ظهرَ مخفف في الرّکعتينِالاخيرتينِ … .
امام صادق - عليه السلام - فرمود: رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - نماز ظهر را با مردم به جماعت گذارد و دوركعت آخر را به سرعت و با اسقاط مستحبات برگزار كرد. پس از نماز مردم گفتند: يا رسول الله آيا در نماز پيش‌آمدي شد؟ حضرت پرسيد مگر چه شده؟ عرض كردند دو ركعت آخر را به سرعت، ادا كرديد. فرمود: مگر صداي شيون و استغاثه كودك را نشنيديد.

«الكافي، ج 6، ص48»

16. قالَ اَبوالْحَسَنِ - عَلَيْهِ السَّلامُ - : اِذا وَعَدْتُمُ الصِّبْيانَ فَفُوا لَهُمْ فَاِنَّهُمْ يَرَوْنَ اَنَّكُمُ الّذينَ … .
امام کاظم - عليه السلام - فرمود: چون به اطفال وعده‌اي داديد وفا كنيد (و تخلف ننمائيد)، زيرا كودكان گمان مي‌كنند شما رازق آن‌ها هستيد. خداوند براي هيچ چيز به قدر تجاوز به حقوق زنان و كودكان غضب نمي‌كند.

«الكافي، ج 6، ص 50»

17. قالَ رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : اِذا واعَدَ اَحَدُكُمْ صّبِيَّهُ فَلْيُنْجِزْ.
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمود: وقتي يكي از شما به فرزند خود وعده‌اي داد پس به آن وفا كند و از عهد خود تخلف ننمايد.

«مستدرك الوسائل، ج 2، ص 626»

18. قال الامام علي - عَلَيْهِ السَّلامُ - : لايَصْلَحُ الْكِذْبُ جِدٌّ وَ لاهَزْلٌ وَ لا اَنْ يَعِدَ اَحَدُكُمْ صَبِيَّهُ ثُمَّ لايَفِيَ لَهُ.
امام علي - عليه السلام - فرمود: شايسته نيست آدمي به جد يا به شوخي دروغ بگويد و شايسته نيست كسي بهفرزند خود وعده‌اي بدهد و به‌ آن وفا ننمايد.

«وسائل الشيعه، ج3، ص 232»

19. قالَ رسول الله - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : مَنْ كانَ عنْدَهُ صَبيٌّ فَلْيَتَصابَ لَهُ.
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - ‌فرمود: آن كس كه نزد او كودكي است بايد (در پرورش وي) كودكانه رفتار نمايد.

«وسائل الشيعه، ج 5، ص 126»

20. قالَ اَميرُ الْمُؤْمِنينِ - عَلَيْهِ السَّلامُ - : مَنْ كانَ لَهُ وَلَدٌ صَبا.
امام علي - عليه السلام - فرمود: كسي كه كودكي دارد بايد (در راه تربيت او) ) كودكانه رفتار نمايد.

«وسائل الشيعه، ج 5، ص 126»

احادیثی گهربار درباره تربیت فرزند
1. قالَ رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : اَحِبُّوا الصِّبْيانَ وَ ارْحَمُوهُمْ وَ اِذا وَعَدْتُمُوهُمْ فَفُوا لَهُمْ فَاِنَّهُمْ لايَرَوْنَ اِلّا اَنَّكُمْ تَرْزُقُونَهُمْ.
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمود: كودكان خود را دوست بداريد و با آنان مهربان باشيد، وقتي به آن‌ها وعده‌اي مي‌دهيد حتماً وفا كنيد زيرا كودكان، شما را رازق خود مي‌پندارند.

«وسائل الشيعه، ج 5، ص 126»

2. قال الامام الصادق - عَلَيْهِ السَّلامُ - : انَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَيَرْحَمُ الرَّجُلُ لِشِدَّةِ حُبِّه لِوَلَدِهِ.
امام صادق - عليه السلام - فرمود: همانا خداوند متعال نسبت به شخصي كه نسبت به فرزند خود محبت بسيار دارد رحمت و عنايت مي‌كند.

«مكارم الاخلاق، ص 113»

3. قال الامام الباقر- عَلَيْهِ السَّلامُ - : إذا بلغ الغلام ثلاث سنين فقل له سبع مرات قل لا إله إلا الله ثم يترك حتى يبلغثلاث سنين و سبعة أشهر و عشرين يوما ثم يقال له قل محمد رسول الله سبع مرات و … .
امام باقر - عليه السلام - فرمود: هنگامي که کودک به سه سالگي رسيد به او بگويند هفت مرتبه بگويد لا اله الّا الله (تا بياموزد)، در چهار سالگي به او بگويند که هفت مرتبه بگويد محمد رسول الله (تا ياد بگيرد)، در پنج سالگي رويش را به قبله متوجه كنند و به او بگويند كه سر به سجده بگذارد، در پايان شش سالگي ركوع و سجده صحيح را به او بياموزند و در هفت سالگي به طفل گفته شود: دست و رويت را بشوي و پس از آن به او گفته شود: نماز بخوان.

«مكارم الاخلاق، ص 115»

4. (كانَ عَليُّ بْنَ الْحُسَيْنِ - عَلَيْهِ السَّلامُ - اِذا بُشِّرَ بِوَلَدٍ لَمْ يَسْئَلْ اَذَكَرٌ هُوَ اَمْ اُنْثَي بَلْ يَقُولُ اَسَويٌّ فَاِذا كانَ سَويّاً) قالَ:الْحَمْدُ لِلّه الَّذي لَمْ يَخْلُقهُ مُشَوَّهاً.
(وقتي امام سجاد - عليه السلام - را به ولادت مولودي بشارت مي‌دادند، نمي‌پرسيد پسر است يا دختر، بلكه از اندام معتدل و ساختمان سالم او سؤال مي‌كرد. چون خبر سلامتش را مي‌شنيد)، مي‌گفت: خدا را شكر كه او را قبيح و ناموزون نيافريده است.

«مكارم الاخلاق، ص 119»

5. قال رسول الله - صلي الله عليه و آله - وَقِّرُوا كِبارَكُمْ وَ ارْحَمُوا صِغارَكُمْ.
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - فرمود: به بزرگسالان خود احترام كنيد و نسبت به كودكان خويش ترحم و عطوفت نمائيد.

«عيون اخبارالرضا، ص 163»

6. قالَ رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : لَيْسَ مِنّا مَنْ لَمْ يَرْحَمْ صَغيرَنا وَ لَمْ يُوَقِّرْ كَبِيرَنا.
پيغمبر اكرم - صلي الله عليه و آله - فرمود: كسي كه به كودكان مسلمين رحمت و محبت نكند و بزرگسالان را احترام ننمايد، از ما نيست.

«مجموعة ورام، ج 1، ص34»

7. النَّبيِّ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - نَظَرَ اِلي رَجُلٍ لَهُ ابْنانِ فَقَبَّلَ اَحَدَهُما وَ تَرَكَ الآخَرَ. فَقالَ رسول الله - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَآلِه - فَهَلّا ساوَيْتَ بَيْنَهُما؟
(پدري با دو فرزند خود شرفياب محضر رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - بود. يكي از فرزندان خود را بوسيد و به فرزند ديگر اعتنايي نكرد.) پيغمبر كه اين رفتار (نادرست) را مشاهده كرد، به او فرمود: چرا با فرزندانت به طور مساوي رفتار نمي‌كني؟

«مكارم الاخلاق، ص 113»

8. قال الامام الصادق - عَلَيْهِ السَّلامُ - : اِعْدِلُوا بَيْنَ اَوْلادِكُمْ كَما تُحِبّونَ اَنْ يَعْدِلُوا بَيْنَكُمْ.
امام صادق - عليه السلام - فرمود: بين فرزندان خود به عدالت رفتار نماييد، همان طور كه مايليد فرزندان شما بينتانبه عدل و داد رفتار كنند.

«بحار الانوار، ج101، ص92»

9. قال الامام الصادق - عَلَيْهِ السَّلامُ - : اَكثِرُوا مِنْ قُبْلَةِ اَوْلادِكُمْ فَاِنَّ لَكُمْ بِكُلِّ قُبْلَةٍ دَرَجَةً.
امام صادق - عليه السلام - فرمود: فرزندان خود را بسيار ببوسيد زيرا براي شما در هر بوسيدن درجه‌اي است.

«بحار الانوار، ج101، ص92»

10. قَبَّلَ رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - الحَسَنَ و الْحُسَيْنَ - عَلَيْهِما السَّلامُ - فَقالَ: الْاقْرَعُ بْنُ حابِسٍ اِنَّ لي عَشْرَةًمِنَ‌ الْاَوْلادِ ما قَبَّلْتُ واحِداً مِنْهُمْ. فَقالَ: ما عَلَيَّ اَنْ نَزَعَ اللهُ الرَّحْمَةَ مِنْكَ.
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - حسن و حسين - عليهما السلام - را بوسيد. اقرع بن حابس كه ناظر مهر و عطوفت پيغمبر نسبت به فرزندان خود بود، عرض كرد: من ده فرزند دارم و هرگز آن‌ها را نبوسيده‌ام. حضرت در جواب فرمود: ر.بطي به من ندارد كه خداوند ريشه رحمت و شفقت را از قلب تو كنده است.

«مكارم الاخلاق، ص 113»

تربيت اسلامى فراهم كردن زمينه هاى رشد و شكوفايى دائمىِ همه استعدادهاى انسان در جهت كمالات الهى ـ انسانى است.
از اين رو، با توجه به اين تعريف، خواهيم دانست:
1 ـ تربيت امرى تحميلى نيست، بلكه زمينه سازى است.
2 ـ تربيت امرى موقت نيست، بلكه دائمى است.
3 ـ تربيت امرى يك بُعدى نيست، بلكه چند بُعدى است.
4 ـ تربيت امرى بى هدف نيست، بلكه هدفدار است.
همچنين مثلثِ مربى و مُتَرَبّى (فرد مورد تربيت) و تربيت نيز مستلزم چند چيز است:
أ. شناخت مربى از متربى؛
ب. شناخت مربى از محيطهاى تربيت؛
ج . شناخت مربى از عوامل و موانع تربيت؛
د. شناخت مربى از اصول، مراحل و روشهاى تربيت؛
ه . شناخت مربى از مشكلات و راه حلهاى تربيتى؛
و. پذيرش فكرى و عملى و عاطفىِ مربى از سوى متربى.
در اين ميان، پيشوايان دينى كه از سرچشمه فياض علم و حكمت خدا ـ اين آفريدگار آدميان و نخستين مربى مردمان ـ نوش كرده اند، مى توانند الگوى بسيار شايسته اى براى ما در امر تعليم و تربيت باشند و ما را در اين راه يارى دهند.
به همين جهت، چون دوران كودكى ونوجوانى از نخستين دوره هاى تعليم و تربيت انسانهاست، بر آن شديم كه 36 حديث از سخنان پيشوايان دين در زمينه «تربيت كودك و نوجوان» را فراهم آوريم و به دوستداران مسائل تربيتى و پدران و مادران هديه كنيم تا با به كارگيرى مناسب و متناسب با زمان ومكان و مخاطبان ، از اين مجموعه بهره مند شوند.
اميد بر آن داريم كه اين كوشش اندك، عنايت خداى سبحان و مِهر نگاه امام زمان عليه السلام و قبول طبع خوانندگان را ارمغانهان ده