ردپا

امام باقر عليه السلام :

أَربَعٌ مَن كُنَّ فيهِ بَنَى اللّه لَهُ بَيتا فِى الجَنَّةِ: مَن آوَى اليَتيمَ وَ رَحِمَ الضَّعيفَ و َأَشفَقَ عَلى والِدَيهِ وَ أَنفَقَ عَلَيهِما و َرَفِقَ بِمَملوكِهِ؛

چهار چيز است كه اگر در كسى باشد خداوند خانه اى در بهشت براى او بنا مى كند: كسى كه يتيمى را پناه بدهد، به ناتوان رحم كند، نسبت به پدر و مادرش دلسوز و مهربان باشد، براى آنها خرج كند و با مملوك خود مدارا نمايد.

محاسن ج1، ص8، ح

دوستای خوبم اگه دقت کنیم تو اطرافیان هممون از همسایه تا فامیل و آشنا بچه های کوچکی رو میبینیم که یتیم شدن با توجه به اینکه احادیث زیادی درباره یتیم نوازی ذکر شده و ثواب بسیاری برای این کار ذکر شده، از همه اینها که بگذریم این افراد خیلی دل نازک و حساس میشن؛ بیاین یکم از دید این افراد به دنیا نگاه کنیم و باهاشون محتاط تر برخورد کنیم و مهربان باشیم.

اگه با دید باز به دنیا نگاه کنیم و مهربان باشیم با هر دلی که شاد بشه خوشبختی به ما و بقیه لبخند زیباتری خواهد زد.

مسئولين تربيتي کودکان چه کسانی هستند ؟ :

1-خانواده:

امام سجاد (ع)ميفرمايند:حق فرزندانت اين است که آنان خداشناسي بياموزي،کمک کني تا اطاعت خدا کنند،بداني که در احسان به فرزندان تاديب انان پاداش نيکوداري و در بد رفتاري با آنان مجازات خواهي شد.[1]

امام صادق (ع)فرمودند:

فرزند سه حق بر پدر مادردارد ،مادر خوب انتخاب کردن ،نام خوب نهادن ،جديت در تربيت و تأديب او.[2]

رسول خدا فرموندند : فرزندانتان را برسه خصلت تربيت کنيد : محبت پيامبر،محبت اهل بيت و قرائت قرآن.[3]

پس براي اصلاح جامعه ابتدا بايد از خانواده و از کودک آغاز کرد و البته والدين خودرا ابتدا بايد تربيت کنندتا با گفتار و اعمال خوب و نيکو ي خود تربيت سالمي را به کودکان منتقل کنند.

2-مدرسه:

کودک از 6سالگي تا 18سالگي ،يعني12 سال در مدرسه رفت و امد دارد .اگر در دبستان و دبيرستان مدير و معاون و معلمين ورزيده و پاک باشند و منضبط بوده و منظم شاگردان را با اداب و تعليم و تربيت نيک پرورش دهند بتدريج شخصيت کودک به خوبي ها شکل ميگيرد.

اگرمربيان مدارس کار آزموده باشند کودک و نوجوان را تربيت رواني و اخلاقي ميکنند و انان را از وقوع انحرافات و فساد ها اگاه ميکنند .

امام باقر (ع)فرمودند:هرکس راه خيري را به ديگري تعليم کند به مقدار اجر عامل به او نيز پاداش ميدهند ،بدون اينکه ا اجر عمل کننده کم شود و هرکس گمراهي را به ديگري تعليم دهد به مقدار کيفر عامل به او نيز کيفر دهند.[4]

3-مراکز فرهنگي :

از انجا که تربيت فني است بسيار ظريف و حساس ، هنرمندان ، مجريان، وگويندگان و بازيگران و همه دست اندرکاران بايد بدانند که ميليون ها انسان در سنين مختلف و با افکار متفاوت سخنان و حرکات انان را شنيده و آنان را مي بينند و درس ميگيرند.

پس بايد فيلم نامه نويسان و بازيگران طوري عمل کنند و سخن گويند که بد اموزي نداشته باشد.

4-دانشمندان و مبلغين دين:

مسئوبيت علماي دين در زمينه تعليم و تربيت از ديگران بسيار سنگين تر است آنان اگر بخواهند جانشين پيامبر باشندابتدا بايد خودرا تعليم و تزکيه نفس کنند آنان از بيت المال و خمس و زکات ارتزاق ميکنند ،پس بايد در پرورش نفوس انسانها به بهترين وجه تلاش کنند،با نوشتن و گفتن و عمل کردن و اگر چنين نکنند در پيشگاه خدا مسئولند.

5-نويسندگان:

نويسندگان چه با نشر مطبوعات يا کتب يا برنامه هاي ارسالي توسط تلگرام و واتس اپ و موبايل و سايت و غيره خدمات مفيد زيادي ميتوانند انجام دهند.

نويسندگان بايد خيلي دقت کنند تا هر مطلبي که مي نويسند تاثيز مثبت و خلاق و تکاملي در خواننده يا شنونده داشته باشد و اورا به سوي کمال سوق دهد.

نوشته ها بايد مستند از کتاب با ماخذ و مصدر کامل همراه باشد و از بد آموزي ها جدا به به دور باشد.

در اين صورت هر نوشته اش باقيات صالحات برايش خواهد ماند و مأجوراست.

مکارم الاخلاق ص484[1]

تحفه العقول:ص337[2]

کنز العمال حدیث ،409 45[3]

بحار،ج2،ص19[4]

پرهيز از بد گماني وسوء ظن

بدگماني يک بيماري فکري است که سلامتي جسم را هم تحت الشعاع قرار مي دهد و آرامش زندگي را بهم مي زند.

راه درمان سوء ظن:

ما در برابر رفتار ديگران يا همسر دو برداشت مي توانيم داشته باشيم:

براي مثال مردي شب دير به خانه برمي گردد، همسر او مي تواند آن را به عوامل متعددي نسبت دهد، مثلاً نگويد بي فکر است، من را دوست ندارد، بارفقايش در پي خوش گذراني است، مي داند من از تنهايي مي ترسم مي خواهد من را آزار دهد.اما روي ديگر سکّه آن است که با حسن ظن برخورد کند، مثلاً بگويد، شايد مشکلي برايش پيش آمده، يابخاطر گرفتاري زياد متوجه گذر زمان نشده، يا…خلاصه مثبت بيانديشيد.

پيامبر خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:"براي گفتار و کرداري که از برادرت سر زده، عذر بجوي و اگر نيافتي عذري بتراش!”

آنچه منشأ آسيب به ما مي شود، سوء تفاهم و کينه اي است که از ديگري به دل مي گيريم يا غصه مي خوريم، و اين کينه و غصه دل ما را چرکين مي کند.

شرط اول رها شدن از سوء ظن، فرار و دور ريختن کينه است.

نقل است که شيخ انصاري هيچ گاه عصباني نمي شد.روزي يکي از شاگردان وي تصميم مي گيرد هرطور شده شيخ را عصباني کند. شيخ انصاري هرشب جمعه از نجف به کربلا مي رفت، اين طلبه از شيخ مي خواهد که در سفر به همراهش برود.هردو سوار به کجاوه به راه مي افتند، همينطور که شتر در مسير سنگلاخ حرکت مي کرد، ناگهان طلبه از کجاوه بيرون مي جهد و شيخ هم به زمين مي خورد.اما شيخ انصاري با آرامش برمي خيزد و لباسش را تکان داده و سوار مي شود و با طلبه راه را ادامه مي دهد.پس از طي مسيري باز طلبه خود را به بيرون مي اندازد وشيخ را هم با خود مي برد.

دوباره شيخ لباسش را مي تکاند و سوار بر کجاوه مي شوند.براي بار سوم و چهارم طلبه همين کار را تکرار کرده و شيخ را از روي کجاوه بيرون مي اندازد، اما شيخ انصاري با حلم زياد سوار مي شود.

بالاخره طلبه به شيخ انصاري مي گوييد چرا چيزي به من نمي گويي ؟شيخ مي پرسد که چرا به شما چيزي بايد بگويم؟ طلبه مي گويد من اينهمه شمارا به زمين انداختم. شيخ با تعجّب مي پرسد مگر تو اينکار را از عمد کردي؟ اما من هر بار که از کجاوه مي افتادم نزد خود دليلي مي آوردم، ابتدا تصور کردم اولين بار است که روي کجاوه مي نشيني ؟ بار دوم فکردم خوابت برده وهمين طور براي خود دليلي مي تراشيدم.نتيجه اينکه حسن ظن شيخ انصاري مانع از کينه و سوءظن خشم ايشان مي شد اما متأسفانه بيشتر انسان ها گمان بد مي برند.

چکار کنيم خوش گماني را تقويت کنيم؟

1-اعتقاد کامل داشتن به خدا و هستي و…وکسب صفات عاليه اخلاقي

امام علي عليه السلام مي فرمايند:"بخل و ترس و حرص، خوي هاي پراکنده اي هستند که ريشه در بد گماني به خدا دارند.

2-اعتماد به خير خواهي و حکمت عاليه خدا

اگر به خدا خوش بين باشيم وسختي وبلا ها را امتحان بدانيم، هرگز به سوءظن به خدا و مردم دچار نمي شويم. بهتر است هرکاري را با (بسم الله الرحمن الرحيم) آغاز کنيم تا مشکلاتمان کمتر شود.

خلاصه آنچه بر سرنوشت ما تأثير مي گذارد واکنش ما دربرابر حوادث ومحيط است.

پرهيز از بد گماني و سوء ظن:

بد گماني آن است که رويداد ها، کارها وگفتار هاي ديگران را بدون آگاهي درست و بدون دليل روشن با پندار ناروا و بد تفسير کنيم.

بد گماني بيشتر از باطن پليد و آلوده سرچشمه مي گيرد و فرد بد سرشت به نيت هيچ کسي گمان نيکو نمي برد.(آدم بد به هيچ کس گمان خوب نمي برد زيرا ديگران را جز به صفات خويش نمي بيند).[1].

[1] غُرر ودُرر (امام علی علیه السلام)

برخي از حالات رواني بالغين

احساساتي شدن و زود رنجي:

نوجوان چه دختر و چه پسر پس از ترشح هورمونهاي خاص دوران بلوغ بشدت حساس مي شود و زود رنج. فوري مي خواهد جواب بدهد ، عکس العمل نشان دهد ، اما بدون هرگونه هدف و آينده نگري. دوره نوجواني دوره حاکميت احساسات بر روح و رفتار است . چون ناگهان از دوره کودکي به نوجواني و بلوغ وارد شده و ظرفيت روحي و رواني لازم را نيافته است.

والدين و مربيان بايد بسيار با سعه صدر و حوصله با او برخورد کنند و بسيار جاها حرفي نزنند و او را تحريک نکنند .اما اگر والدين بدون تعقل و حوصله بخواهند جبهه گيري کنند و برخوردهاي تند و بدون فکر انجام دهند زود رنجي نوجوان بخشي از رفتارش مي شود.

هرگز نوجوان را نفي يا تمسخر نکنيد ، در فرصت هاي مناسب حقايق را برايش توضيح دهيد.

درون گرايي و گوشه گيري:

يکي از خصوصيات نوجوان در خود فرو رفتن و فاصله گرفتن از ديگران است و دوست دارد گاهي تنها در افکار خود باشد. تغييرات سريع هورموني و رشد جسمي ، تخيلات ، آرزوها ، احساسات و عواطف او را تحت تأثير شديد قرار داده اند. شرايط سخت مدرسه و احيانأ برخوردهاي نادرست خواهر و برادر والدين و همسالان موجب التهاب و اضطراب روحي او مي شود.

تحولات دوران بلوغ باعث مي شوند که نوجوان گهگاه در گوشه اي نشسته و در تخيلات خود فرو رود و اين جاي نگراني نيست وطبيعي است.

اما اگر نوجواني را يافتيد که ساعات زيادي در گوشه اي خزيده و با خود خلوت کرده و حوصله هيچکس و هيچ کاري را ندارد و حتي با هم سالانش معاشرت ندارد ، درس نمي خواند و حتي به نظافت ظاهري نمي پردازد ، اين حالات غير طبيعي است . نبايد والدين زياد از نوجوان خرده بگيرند ، يا سرزنش کنند چون ممکن است فشار وارد کردن زياده از حد او را از خانه فراري دهد. او نوجوان درون گرا است و بايد با مشاوره صحيح از افراط يا تفريط به تعادل روح برسد. اما اگر ادامه يابد به افسردگي مي انجامد.

لجاجت و منفي گرايي نوجوان:

گاه نوجوان بدون هر علتي با عقايد ، رفتار و تصميم هاي والدينش مخالفت و لجاجت مي کند.

از جمله علل لجبازي و منفي گرايي نوجوانان ، امر و نهي کردن هاي مکرر والدين پيش از بلوغ و کنترل شديد آنهاست. نوجوان بالغ بطور ناخود آگاه سعي دارد خود را از زير فشار ها و کنترل هاي شديد والدين رها سازد.

گاه علت لجبازي بخاطر اثبات وجود و شخصيت است. در اثر ناديده گرفتن هاي مکرر از سوي والدينش به نوعي مي خواهد خود را مطرح کند.

راه حل اين است که والدين همان گونه که به جسم و غذا و درس و لباس و ماديات نوجوان توجه دارند ، به روح و احساس و عواطف او احترام گذاشته و رسيدگي کنند.

عواطف و احساسات نوجوان :

در دوران بلوغ عواطف و احساسات نوجوان بشدت حساس مي شوند. عواطف از مجموعه اي از احساسات در دنياي نفس و ذهن بطور هماهنگ عمل مي کنند و بصورت خشم يا شهوت يا خوشي يا ناراحتي يا … در چهره و گفتار و رفتارشان جلوه گر مي شود.

مثالي بزنيم :

همه ما با صفت حسادت آشنا هستيم . در بعضي ها در حرف هايشان يا اعمالشان حسادت را ديده ايم .فرض کنيد فردي راجع به موقعيت شغلي يا مالي يا مقامي يا پيشرفت علمي و… فرد ديگري حسادت مي ورزد ، يکسري حالات نفساني و احساسات مخفي درونش فعال مي شوند و هورمون هايي ترشح مي شود.و به طور ناخود آگاه از مجموعه آن ها واکنش حسادت در کلامش و عملش ظهور مي کند.

البته صفات ژنتيکي و اکتسابي و تربيتي از والدين يا محيط يا … نيز در نوجوان موثر است.

فرد حسود نسبت به برتري مالي فرد محسود ( حسد شده ) حساس مي شود.
جايگاه اجتماعي فرد موفق و احترامي که ديگران برايش قائلند و حسود آن را ندارد ، او را حساس مي کند.
فرد موفق را در جنبه هاي فردي و زيبايي ظاهري يا کلامي يا ثروت و امکانات يا علمي يا … برتر از خود مي بيند و همه اينها البته با وسوسه هاي نفساني دروني ( دل بيمار) و وساوس شيطاني هم کمک کرده و باعث مي شود حالت نفرت ، خشم ، ترس نسبت به محسود پيدا شود. البته اگر سرشت فرد بد باشد يا دوستان بد و يا تربيت و عقايد و اخلاق بد داشته باشد و در محيط بد باشد همه اينها در فعال شدن اين صفت رذيله دخالت دارد.

بالاخره عواطف فورأ در اعضا و اندام جسمي تظاهر مي يابند. و در مورد صفات مختلف خوب يا بد چهره شخص و بخصوص نوجوان گاه مضطرب ، وحشت زده ، با استرس و خشمگين و يا گاه خندان و شاد و يا شهواتش تحريک مي شود بخصوص اگر از راه چشم و گوش مناظر تحريک آميز در وجودش وارد شوند.

گاه غم و اندوه دارد ، گاه ترس و خجالت دارد و خلاصه همه اين حالات در چهره و در قلبش اثر مي گذارد . اگر نوجوان بهر دليلي احساسات و عواطفش تحريک شوند و عصباني شود ، اگر اراده اش قوي نباشد ، بي اختيار دست و پا و تن صدا ، حالات چهره ، طرز نگاه کردن نسبت به موضوعي که خشم او را بر انگيخته تغييراتي مي کند ، گاه سعي مي کند از موضوع خشم فاصله بگيرد و يا آرام باشد که اين وضعيت بسيار خوبست يعني کظم غيظ مي کند و خشم فرو مي خورد. اما بيشتر مردم مي خواهند انتقام يا مقابله به مثل کنند ، مثلأ فحش شنيده فحش مي دهد ، کسي او را زده ، او هم مي زند و خلاصه کار به جاهاي خطرناک مي رسد . اما پس از فروکش کردن آثار خشم هردو طرف پشيمان مي شوند و حس مي کنند در يک آن ديوانه شده اند و عقلشان را از دست داده اند.[1]

از اين نمونه ها درباره ترس و خشم و شهوت و صفات ديگر خواهيم داشت. اما بحث اينجاست که آيا انسان که خليفه الله بايد باشد در برابر اين عواطف بي اختيار دروني مي تواند از خود اختيار و اراده قوي داشته باشد و با تمرينات بر صفات سوء و پليد غلبه کند؟

البته که مي تواند ، البته با آگاهي يافتن و تمرينات و تلقين و دعا و توسل و توکل تا به سوي تکامل و کسب صفات الهي سير کند.

[1] از کتاب روانشناسی بلوغ – یوسف خسرو پور – ص 180

پرهيز از مقايسه همسر با ديگران

يکي ازخطراتي که زندگي همسران را تهديد مي کند مقايسه کردن همسر خود با برتري هاي ديگران است. به اين معنا که دوست دارد همسرش همانند آن زن يا مرد باشد.گاهي اين مقايسه را هم بر زبان جاري مي سازد وباعث کدورت مي شود.

هر انساني ويژگي هاي خاص خود را دارد،خوبي ها ويا کاستي هايي دارد.ما بايد همسران را همانگونه که هست بپذيريم واورا رشد دهيم.اگر خدايي نا کرده امتيازات زنان يا مردان ديگر را چماقي ساخته وبرسر همسرمان بزنيم خلاف انصاف ومروّت است.اگر اين مقايسه هاي منفي وناروا تشديد شود،آسيب هاي جدي بر روحيه همسر مي گذارد و اگر جبران نشود، بيم آن مي رود. که کانون خانواده را ويران کند.

چاره ي کار اين است که فرد خواهش هاي نفس امّاره را مهار کند و تقوا پيشه کند، و قناعت داشته باشد والّا هرگز نفس و خواهش هاي دل سير نمي شود و تنوّع مي خواهد،امّا چنانچه عفت ورزي پيشه کند،زندگي سعادتمند خانواده پايدار مي ماند. پس هم زن و هم شوهربايد نگاه هايشان را در مجامع مختلف کنترل کنند تا بعداً فريب چشم و نفس را نخورده با همسر خود مقايسه نکنند.اگر يکي ازهمسران همسر خود را با ديگري که امتيازاتي دارد مقايسه کند، نتيجه اين مقايسه ها خطرناک خواهد بود. اما چارۀ کار اين است که آب را از سرچشمه مهار کنيم، يعني بر چشم وگوش ودل و خود مهار بزنيم و تنها همه خوبي ها را در همسر خويش ببينيم وبه اوبينديشيم وقانع باشيم.

انواع مقايسه ها:

1-مقايسه تشويقي: همسران به خيال خودشان به انگيزه تشويق همسرشان کساني را که در کارهايي موفق ترند،الگو قرار مي دهند.

وبا بيان اينکه:"تو هم مي تواني مانند اوشوي،اي کاش توهم مثل او بودي…، غافل از اينکه با اين کار،نه تنها همسرشان تشويق نمي شود بلکه تحقير مي شود، و حسادت او را برمي انگيزاند، و دلسردي و حسرت و نفرت آن شخص را در دل همسر ايجادمي کند.

لذا اين گونه مقايسه در زندگي همسران خوشبخت بايد حذف شود.

2-مقايسه تنبيهي:

از کاربردهاي بد ابزار، تنبيه همسراست. و به همراه خود ملامت و سرزنش را هم دارد.

بفرموده اميرالمؤمنين عليه السلام:"افراط در ملامت،آتش لجاجت را بر مي افروزد.".[1].

بدترين حربه ملامت و سرزنش کردن طرف مقابل است که ريشه محبت و الفت را سرد کرده و مي خشکاند و شخصيت طرف را مي کوبد. پس براي رسيدن به خانواده خوشبخت وپايداراين روش هم کاملاً حذف شود.

3-مقايسه همچشمانه:

يعني چشم دوختن به خوبي ها و داشته هاي ديگران و ديده بستن برداشته ها و نعمت هاي خود.

از اوصاف ناپسند و ناشکرانه در برخي خانواده ها هست که براي تخريب زندگي کافي است.

بخصوص به زوج هاي جوان تأکيد مي کنيم که در زندگيتان هرگز جايي براي مقايسه باز نکنيد و هرگز همسرتان را،نه مقايسه تشويقي،نه تنبيهي،نه دشمنانه، ونه هم چشمانه ونه تفريحي ونه… نکنيد تا با آرامش وصفا زندگي کنيد.

خداوند متعال مي فرمايد:"و لاتمدنَ عينيک الي ما متعنّا به ازواجاً منهم زهرة الحيوة الدنيا لنفتنهم فيه و رزق ربّک خيرٌوأبقي” (طه 131)

ترجمه:و زنهار چشم مدروز به آنچه از زينت زندگي دنيا به گروهي از آنان داده ايم تا آنها رادرآن امتحان کنيم،وروزي پروردگار تو بهتر وپايدار تر است.

شيوه هاي الگويي حضرت زهرا در شوهرداري وخانه داري:

امام علي عليه السلام مي فرمايند:هروقت به خانه مي آمدم و به زهرا(عليها السلام)نگاه مي کردم تمام غم و غصه هايم برطرف مي شد.[2]

فاطمه عليها السلام هرگز بدون اجازه شويش اميرمؤمنان عليه السلام از خانه خارج نمي شدند ، هيچگاه او را غضبناک نکرد ند ، زيرا مي دانستند که خدا و رسولش فرموده اند:"هر زني که شوهرش را غضبناک کند خدا نماز و روزه اش را قبول نمي کند تا شوهرش از اوراضي شود.”

حضرت زهرا عليها السلام هرگز در خانه علي دروغ نگفتند و خيانت نکرد ند واز دستورات برحق شوهرش سرپيچي نکردند ..

زندگي حضرت زهرا سلام الله عليها از هر نظر براي تمام زنان دنيا که مي خواهند به کمال برسند والاترين الگوست ، از جمله در همراهي با دستورات قرآن و مل به آن ، حجاب کامل ، ساده زيستي ، اخلاص و ايثار ، همسرداري ، تربيت فرزند نمونه ، پرهيز از گناهان ، نيايش خدا و علم و …

يکي از يژگي هاي برتر صديقه طاهره عليه سلام در زمينه همسرداري است . ايشان بهترين يارو ياور براي شوهر در اطاعت از فرمان هاي الهي بودند.

هرگز از شوهرشان شکايت و شکوه نمي کردند و هميشه از ايشان به نيکي يادمي کردند. در کمبودهاي اقتصادي و مشکلات هرگز شوهرشان را سرزتنش نمي کردند و صبر مي نمودند.

حضرت زهرا سلام الله عليها غمگسار شوهر و همدرد ايشان در خوشي ها و سختي ها بودند.

صبر و حوصله در سختي و خوشي از صفات بارز ايشان بود . در تربيت اولاد سر آمد بودند و چهار فرزند شايسته و پاک واز هر نظر کامل تربيت نمودند . تنها براي همسرشان آرايش و زينت مي کردند . روح صميميت و محبت و مودت در خانه ايشان حرف اول را مي زد .

[1] بحار،ج 77 ، ص : 232)

[2] مناقب خوارزمی صفحه 256

چگونه خانواده سالم و اسلامی داشته باشیم؟

خانواده قرآنی والهی خانواده ای است که یکی از صفات والدین و اولادآن داشتن عغت وحیا است که این صفت خاص انسان کامل است واورا از حیوانات متمایز وجدا میسازد.عفت یعنی حفظ نفس از شهوات ودوری از امور پست وگناه و هر آنچه هویت وآبروی انسان را به خطر اندازد.

عفت و حیا چند بعد دارد:

1-عفت در پوشش:یکی از مظاهر عفت ،رعایت پوشش کامل است به خصوص برای زنان در برابر بیگانگان.

در قرآن کریم در باره ی عفت وحجاب زنان در سوره ی نور واحزاب آمده است.(آیات حجاب در بحث حجاب و بی حجابی آمده است)

النته زن به عنوان همسرو در برابر شوهرش حیا را کنار میگذارد.و برعکس جذابیت های خود را نشان میدهد.

2-عفت در خود نمایی (تبرّج):

قرآن در سوره احزاب خود نمایی زنان را نهی کرده و می فرماید: خود نمایی در ملأ عام موجب فساد است و زنان را در تیررس افراد شهوت پرست قرار میدهد.

3-عفت در نگاه:در سوره ی نور قرآن هم به مردان وهم زنان توصیه میکند دیده ها فرو گیرند وبه مناظر تحریک آمیز نگاه نکنند که عاقبت سوئی برایشان دارد.

امیرالمؤمنین علیه السلام میفرماید:"از تقوای شخص عفت وحیای او در نگاه وعفت شکم وشرمگاه اوست".[1]

4-حیا در راه رفتن:

قرآن در داستان موسی و شعیب از دختران شعیب بحث میکند و می فرماید:دختر شعیب با حیا راه می رفت. واین صفت وحرکت موجب مصونیت و پاکی زنان میشود.

حیا در اختلاط با نامحرمان:

قرآن در همان داستان موسی با دختران شعیب ،از زبان دختران می فرماید که آنان از اختلاط با مردم برای کشیدن آب از چاه پرهیز می کردند تا موجب فساد نشود،و پس از رفتن مردان آنان با کمک حضرت موسی علیه السلام از چاه آب کشیدند.این خصوصیت مربوط به زنان پاک و با تقواست .

عوامل تقویت عفت و حیا در همسر چیست؟

1-آراستگی :هم زن و هم شوهر باید برای همیشه برای یکدیگر آراسته و پاکیزه باشند،این عمل موجب تقویت حیا در همسر میشود.ائمه معصومین علیه السلام می فرمایند:آراستگی مرد و زن ازدواج کرده برای یکدیگر موجب پاکدامنی آنها میشود،اگر چنانچه مردی با لباس کارو ژولیده از سرکار بیاید و خود را تمیز وخوشبو وپاکیزه نکند به تدر یج زن او نسبت به شوهرش بی رغبت وکم عفت میشود.

2-غیرت :غیرت یعنی صفتی که شخص نمی خواهد غیر از او در زنگی خصوصی و خانوادگی اش دخالت و مشارکت داشته باشد.

این صفت در بسیاری از حیوانت نیست بخصوص درخوک این صفت انسانی نیست ،امّا در خروس موجود است.فرد غیور ار آنجا که شأن و آبروی خود را نگه میدارد تلاش میکند در امور خصوصی خودش کسی را مشارکت ندهد و عفت می ورزد.

غیرت از صفات الهی است.

غیرت که بیشتر برای مرد است زمینه ساز حفاطت وحراست از پاکدامنی زن وهمسر است و اورا از آلودگی ها مصون میدارد.

البته غیرت بی مورد و زیاده روی درست نیست.

یعنی مرد نباید آنقدر سخت گیری کند که زنش هیچ جا نرود و زندانی شود،نتیجه این عمل برعکس میشود.

تحکیم بنیان خانواده با خلق نیکو:

1-شرافت خانوادگی عامل اصلی خلق نیکو :

از جمله عوامل تحکیم اساس خانواده وپیشگیری از انحراف و خلافکاری وناهنجاری ،پاکی باطنی و شرافت خانوادگی است ، که آثار آن را در فرزندان و رفتار والدین مشاهده کرد.

خداوند میفرماید: “در سرزمین پاک و پاکیزه گیاهش به فرمان پروردگار می روید؛ امّا سرزمین بد سرشت وشوره زار جزء گیاه هرز و بی ارزش از آن نمی روید ” [2]

این مثال درباره خانواده پاک سرشت و با شرافت و اخلاقی هم صادق است ونیز عکس آن قابل مقایسه می باشد.

انسانها و خانواده های شریف، دارای رأفت و آرامش خاص هستن، بر خلاف انسان های خبیس ، تند خو و یا بی مسئولیت.

کسی که شرافت خانوادگی و اصالت دارد ،قلبی آرام واخلاقی نرم و گرم دارد و به دیگران احترام میگذارد.

چنانچه انسان درونش پاک باشد در برابر دیگران پر جاذبه است و کمترین تنش را ایجاد میکند .البته دقت کنید،گاهی در کوتاه مدت برخی تظاهر به خوشرویی ومحبت میکنند،باید آنان را با امتحان هایی ودر دراز مدت آزموده در هنگام نیاز و خطر و سفر و مصاحبت و غیره ارزیابی کرد.

2- اهمیت ازدواج با افراد مؤمن و خوش خلق :

البته خوش اخلاقی فقط در ظاهر متبسّم وخوشرویی ظاهری نیست ،بلکه در امانت دار یو راستگویی و صداقت،در معاملات خوب ودر وفای به عهد و پیمان و در تمام گفتار و کردار باید رنگ خدایی در آنها باشد.

رسول خدا صلی الله علیه وآله در مورد همسر مناسب فرموده اند :"هرگاه هرکسی به خواستگاری آمد که اخلاق زیبا و دین پاک داشته باشد، شرایط ازدواج را برایش مهیا سازید ،اگر چنین نکنید فتنه وفساد بزرگ رخ میدهد"[3]

آثار مثبت حسن خلق در تحکیم خانواده و سازگاری همسران :

الف:تقویت محبت :

اخلاق زیبا و برخورد مثبت با خوشرویی و سعه صدر موجب تحکیم محبت و مودّت میشود،مودّت همان اطهار عمل محبت بین افراد خانواده است مثل اینکه شوهر به همسرش اطهار کند که :"همسرم من تورا دوست دارم"این کلام موجب تقویت روابط همسران می شود.

ب:افزایش روزی ورزق :

امیرالمؤنین علیه السلام،گنج های روزی را در اخلاق نیکو دانسته اند و ائمه علیهم السلام فرمودند که حسن خلق عامل افزایش رزق و روزی ما در معنویت است.

ج: گوارا شدن زندگی :

امام صادق علیه السلام فرمودند :"هیچ شیوه زندگانی گواراتر از زندگی آمیخته با حسن خلق نیست."[4]

چه کنیم تا اخلاقمان در همه جهات نیکو شود؟

1-خوب گوش دادن به همسر یا دوست:

بیشتر اوقات دوست یا همسر دوست دارد درد و دل خود را به دوستش یا همسرش بگوید،ما باید هنرگوش دادن و ساکت بودن را داشته باشیم تا به خوبی درد هایش را بشنویم و او را درک کنیم ،اگر ناراحت است همدل و همدردی خود را ابراز کنیم، واگر خوب هنر گوش دادن را یاد بگیریم و با صبر و حوصله مشکلات مردم را بشنویم ، به خوبی متوانیم خود یا با کمک دیگران به او کمک کنیم.

با لبخند مناسب ،تماس چشمی (اگر محرم است ) ،وابراز همدردی با چهره و با کلام و حرکات بدنی مناسب در جهت تأیید او وتوجه کردن به سخنان همسر یا دوست میتوان نشان داد که خوب به حرف هایش توجه داریم و درکش میکنیم .امّا توجه داشته باشیم که از او خرده نگیریم ،مچ نگیریم ،سرزنش و مسخره نکنیم.

2- تفافل یا نادیده انگاری:

تفافل آن است که آدمی چیزی را زا کسی بداند ؛امّا با عمل خود را غافل نشان دهد و این یکی از مهارت های خوش خلقی با همسر یا دوست است،یعنی عیبش را نادیده میگیریم،و گویی که هیچ نمی دانیم. لذا هرگز عیبش را به رخ او نمیکشیم.

امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید::کسی که تغافل نکند و چشم خود را از عیوب مردم نبندد ،زندگی تلخی خواهد داشت."[5]

ج-آشتی کردن :

پیشدستی در آشتی کردن پس از اختلاف یا تفرقه یا کدورت روابط در خانواده بسیار مهم و موجب سازگاری همسران است.آشتی کردن باعث میشود که دیوارهای بی اعتمادی میان اعضای خانواه فرو بریزد و اعتماد سازی و خوش گمانی رواج یابد وآشتی کردن منشأ خوش خلقی و مکارم اخلاق انسان است.

پس میان افراد خانواده و حتی فامیل نباید بیش از چند روز قهر وهجران باشد .الّا قطع حم به حساب می آید و هم در قرآن وهم در روایات معصومین علیهم السلام نکوهش شده و لعنت خدا را به دنبال دارد .

د:سخاوت:

به خصوص شوهر باید بسیار سخی باشد و بذل و بخشش نسبت به خانمش داشته باشد تا عوامل تند خویی و بد اخلاقی و بی اعتمادی ریشه کن شود و با اعطای هدایا کدورت را رفع کند محبت و موّدت جایگزین شود.

امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمایند:"خوش خلقی در سه چیز است :دئری از حرام (و گناه و ظلم و…)،کسب حلال ،توسعه اقتصادی بر خانواده"[6]

این هم از عناصر مکارم اخلاق و اخلاق زیبای کاربردی است.

ه- شوخ طبعی :

همه ما به یکدیگر نیازمندیم . در هنگام تنش ها و چالش ها برای کاهش فشارهای

روحی و عصبی خوبست در شرایط مساعد شاد و سرحال و شوخ طبع باشیم،یعنی غم هایمان رل آشکار نسازیم و سعه صدر داشته باشیم کظم غیظ یا فروخوردن خشم داشته باشیم ودر مقابل خوش خلقی مان را با شئخ طبعی البته بدون طعنه و سر زنش و تمسخر و غیره اجرا کنیم تا فشار و تنش ها به صفر نزدیک شوند.

ز-ایفای نقش طرف مقابل :

یعنی یکی از همسران سعی کند درد ها ومشکلات طرف مقابل را درک کند و از زبان او سخن بگوید و همدردی کند .در روایات اسلامی هم فراوان از سوی معصومین علیهم السلام مطرح شده است که :آنچه را برای خود دوست میدار ی،برای دیگران هم بپسند ،و آنچه را برای خود نمیپسندی، برای دیگران هم مپسند:همان گونه که دوست نداری به تو ستم شود تو هم به دیگران ستم نکن و نیز نیکی کن به همه همان طور که دوست داری به تو نیکی کنند.

این قانون اگر در تمام زندگی در منزل و جامعه با دیگران رعایت شود هیچکس به دیگری طلم نخواهد کرد.

ح-تقویت مثبت:

قدر دانی از طرف مقابل به اشکال مختلف لفظی یا عملی روابط همسران را تقویت میکند.البته برای تقویت روابط خانوادگی باید قدردانی خالص باشد بدون ریشخند یا مصنوعی .وهرگاه همسر ما عصبانی نیست و ملایم بحث میکند اورا تشویق ،تقدیر و تقویت کنیم.تقویت و تشویق همسر باید تنوع هم داشته باشد تا تأثیر مثبت و پویا داشته باشد.

رفق و مدارا :

از جمله ویژگی های سازنده برای ساز گاری همسران و اعضای خانواده سالم مدارا کردن با دیگران است.رفق و مدارا یعنی نرم برخورد کردن با دیگران و از خشونت و تندی و درشتی دوری کردن .پس اخلاق زیبا از این منظر همرا است با نرمش در برخورد با دیگران،تحمّل آرای دیگران و عقاید و اخلاق آنان ،ونیز همدلی و همدمی و نیز همدردی و همراهی کردن با دیگران دلهای آنان جذب ما شود و بتوان در دلهایشان نفوذ کرد و برخورد های مثبت وسازنده نیکی هارا به آنان آموخت.

پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله فرمودند:"خدایم مرا به مدارای با مردم فرمان داده ،همان گونه که به ادای واجبات دستور داده است.[7]

اصل مدارا از مهم ترین اصول مدیریت در منزل و جامعه در تربیت مردم است.امیرالمؤمنین علیه السلام فر موده اند:"در تمام حالات با همسرتان مدارا کنید.

از پیامدهای مدارا و نتایج آن چند مسئله حاصل میشود:

1-خیرو برکت در زندگی ،رفق و مدارا در هر کار یباشد زینت آن کار است.

2-خوشبختی می آورد.

3-امنیت،هرکس با مردم مدارا کند،از مگر آنان در امان می ماند و امنیت می یابد.

4-محبت و کینه زدایی :"امیرامؤمنین علی علیه السلام می فرماید :چیزی به اندازه ی سخاوت ،مدارا و خوش اخلاقی محبت به معبود نمی آورد."[8]

پرهیز از لجاجت راهی برای دوام سازگاری همسران و خانواده:

لجاجت چیست ؟یعنی تکرار عمل و گفتار ی است که مطابق میل طرف مقابل نباشد،و با میل و خواست او مخالفت باشد و مجب انزجار و نفرت شنونده شود .

لجاجت یعنی پس از آشکار شدن حق،باز هم بر سخن باطل یا عمل نادرست پا فشاری کند و از پذیرش حق سر باز زند.

از کدام صفات زشت برای داشتن خانواده سالم پرهیز کنیم ؟

عوامل لجاجت چیست ؟

الف:جهالت: نادانی و ناآگاهی فرد موجب میشود که بدون در نظر گرفتن پیامد های آن ،بل همسر یا دوست لجلازی کند و در حقیقت تلاش میکند آتش خشم خود را فرو بنشاند ،در حالی که سرانجامش پشیمانی و اختلاف هاست.

ب:زیاده روی در سرزنش دوست یا همسر :

گاهی یکی از همسران یا دوستان تلاش میکند صفت زشتی را به همسرش بگوید واو را نهی کند.امّا باید بداند که ابتدا باید در شرایط مناسب روحی وفکری همسر همچون آینه و با لطافت ابتدا خوبی های همسر یا دوسترا بشمارد و بعد یک عیب یا مشکلی که او دارد را بدون سرزنش و تنها با همسربدون اولاد و افراد دیگر آن را مطرح کرده امّا زیاده روی و افراط نکند چون آتش لجاجت طرف مقابل را شعله ور میسازد.

پرهیز از حسادت و چشم وهم چشمی :

از صفات زشت و مزموم حسادت است که حسد کننده تلاش میکند که صاحب نعمت نعمتش زوال یابد و ضرر کند!

البته اگر در مقابل حسد ،بحث غبطه است،غبطه صفت خوبی است وآن به این معنا است که شخص نمی خواهد نعمتی از کسی زایل شود بلکه آرزو میکند خودش هم به آن نعمت برخوردارشود و این صفت خوبست.

شکل سوک که نه حسد است نه غبطه ،آن را چشم و هم چشمی میگویند.یعنی شخص با قصد غیر الهی درصدد برمی آید که برا ی به رخ کشیدن و رقابت ناسالم با دیگری به هر قیمتی شده با انها مقابله کند و نعمتی مادر و بهتر را به چنگ آورد وآن را به رخ دیگران بکشد و به آن تفاخر و ناز یا خود برتری کند.در حقیقت چشم و هم چشمی ناشی از احساس حقارت فرد است.

حسادت:نوعی بیماری روانی است که به مشکلات فراوانی در بعد فردی و خانوادگی دامن میزند.حسد گاه به این شکل تحقق میابد که دارائی زندگی دوستان و بستگان را مشاهده کرده و حسد می برد و با تنگ نظری آرزوی زوال نعمت هایش میشودو گاه برای از بین بردن آن نعمت دست به کارهای ناشایستو اختلاف افکنی یا دشمنی مزند،وحتی گاه یکی از همسران یا مادر یک آنها برای خصوصیات و دارائی همسرش حسادت ورزید و آن را برای خود می خواهد و زندگی را به طلاق میرساند.

از پیامد های حسادت :سلب آسایش خود و رنج بردن روحی حسود و نا آرامی اوست.حسود ایمانش را از دست می دهد و در حقیقت به خدا اعتراض دارد که چرا نعمت های بیشتری به طرف مقابل داده است .متأسفانه گاه این بیماری روانی در میان اساتید و دانشمندان و علما هم موجود است ونمی توانند نعمت های علمی خدادادی یا اکتسابی رقیب های خود را تحمل کنند.

درمان حسادت و یا چشم و هم چشمی :

الف:پرهیز از ارتباط با دنیا پرستان –قرآن هم می فرماید:"هرگز چشم خود را به نعمت های مادی که به گروه هایی از آن ها داده ایم ،میفکن که این ها (همانند)شکوفه های زندگی دنیاست"[9]یعنی چشم وهم چشمی به مادیات دیگران همانند زرق و برق و مدپرستی شکوفه گلهاست که به زودی فانی شدنی است.

ب:توجه به زیر دستان و زندگی ساده دیگران.

ج-توجه به حکمت نعمت های الهی

د-تلقین های مثبت و خواستنی از خداو تلاش مثبت برای رسیدن به نعمت های بهتر

ه-تشکراز خدا برای نعمت های موجود

و-دور شدن از وابستگی به مادیات و تمرکزبه نقاط قوت خود

ز-الگوداشتن ارزش های معنوی و دینی و اخلاقی بجای الگوهای مادی و مد پرستی.

خوشروئی و خوش گوئی راهی برای تحکیم خانواده ودوستان:

برای تحکیم روابط خوب خانواده و نیز در جامعه باید بت همه با چهره ای باز و بدون گرفتگی ،و با خوشرویی و گشاده رویی برخورد کرد.

گشاده رویی و تبسم علامت ایمان ،عقل ،هدیه الهی ،نیکو کاری و کینه زدایی است برای رفع کینه ها ودشمنی ها بهترین دارو برخورد با روی باز و گشاده و متبسّم باطرف مقابل است.امام علی علیه السلام فرموده اند:"خوش رویی آتش دشمنی را خاموش میسازد".[10]

خوش رویی ایجاد اُلفت و محبت میکند.ومحبت مودّت می اورد وبهترین عامل آرامش همسران و دوستان با یکدیگر است .

برای رسیدن به خوشرویی چه کار هایی و تمریمناتی باید انجام داد؟

1-ارتباط چشمی

2- لبخند نمکین

3- تکان دان سر و تأیید

4- چهره باز و جدذاب

5- آراستگی چهره

خوش زبانی هم مکمل خوشرویی و گشاده رویی است.

خوش زبانی یعنی صفای دل و زندگی می آورد و با دوستان و همسران امنیت ایجاد میکند.هم خوب سخن گفتن وهم سخن مفید گفتن و با روی گشاده اعجاز میکند.

خوش زبانی موجب عزّت میشود و از جمله حقوق مؤمن نسبت به برادران دینی و مردم خوش برخوری است.

فردی که خوشرو وخوش زبان است کلاغی همراه با تشویق و امیددادن و خبر خوب دادن است.هرگز نق نمی زند و به زمانه ناسزا نمیگوید.عبارت هایی که با من شروع میشود امّا نه با حالت زورگویی بلکه (من فکر میکنم)یا (احساس من اینست) مؤثر است.ویا عبارت هایی مثل : بهتر نبوداینکار انجام می شد؟

عذر خواستن و نیز تشکر از خوبی های همسر یا دوست نیزاز مقوله های خوش زبانی و خوش رویی است.

متانت در گفتار و آرامش همراه با نرمش نیز در تحکیم دوستی در خانواده مؤثر است.

پاکیزگی و زینت برای همسران:

اهمیت وآراستگی همسران در بقای خانواده ی سالم:

یکی از مسائل که موجب میشود همسران با یکدیگر علاقه بیشتری پیدا کنند و خانواده تحکیم پیدا کندرعایت پاکیزگی و زینت کردن همسران برای یگدیگر است.معصومین علیهم السلام هم سفارش های فراوانی هم به مردان هم به زنان دارند که هم از نطر جسمی و هم اخلاقی خود را پاک و پاکیزه و آراسته کنند تا محبت بین آنها افزایش یابد.

از جمله رهنمود هایی که در زمینه آراستگی در روایات آمده است عبارتند از :

1-تمیزی لباس و بدن –حمام رفتن هر چند روز و تمیز نگه داشتن لباس (اتو زدن)

2-استعمال بوی خوش-البته برای زن در منزل جایز است ولی در بیرون منزل نباید آرایش کندو…

3-لباس و پوشش زیبا- بخصوص در منزل هم باید زن و مرد لباس تمیز زیبا و جذاب بپوشند.

[1] اعلام الدین ،حسن بن –دیلمی صفحه 292

[2] اعراف :58

[3] وسائل الشیعه ،حرّعاملی ج 20 ص 78

[4] الکافی،ج 8 ص 244

[5] غررالحکم ،عبدالواحد آمُدی صفحه451

[6] بحار،جلد68 صفحه 393

[7] الکافی،جلد 2 صفحه 117

[8] غررالحکم،صفحه244

[9] طه 131

[10] الکافی ،جلد2 صفحه 103

چگونه بر خشم و غضب خود غالب شویم؟

رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرمایند: قهرمان قدرتمند ، کسی است که در آن هنگام که خشمش کاملا” شدید شده و خون به چهره اش دویده و بدنش به لرزش افتاده بتواند خشمش را بر زمین زند” [1] .

امیر المؤمنین علی علیه السلام هم می فرمایند :” قوی ترین مردم کسی است که با حلمش بر غضبش پیروز گردد"[2] .

خشم همانند گرگ درنده و یا کژدم و یا مار و اژدها ست و هر وقت به هر دلیل در عمق نفس و وجود آدمی ظهور کند ، تا انسان را رسوا و شرمنده و مغلوب نکند ، آرام نمی شود، امّا اگر انسان قهرمان و پهلوان حقیقی راه درست غلبه بر نفس و خشم راشناخته و هر روز تلقین و تمرین عملی کرده باشد، زمانی که آن وحشی از مخفیگاهش برمی خیزد ، با سکوت و یاد خدا و تغییر حالت و الگو گرفتن ازسیرۀ پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله زود تصمیم به تلافی و مقابله به مثل نمی کند بلکه با حفظ آرامش و با زبان خوش مشکل را حل می کند.

[1] میزان الحکمة جلد7

[2] غرر و دُرر

31. قال الامام الصادق - عَلَيْهِ السَّلامُ - : بادِرُوا اَحْداثِكُمْ بِالْحَديثِ قَبْلَ اَنْ يَسْبِقَكُمْ اِلَيْهِمُ الْمُرْجِئَةُ.
امام صادق - عليه السلام - فرمود: احاديث اسلامي را به نوجوانان خود بياموزيد (و در انجام اين وظيفه تربيتي تسريع نماييد)، پيش از آن كه مخالفان گمراه بر شما پيشي گيرند (و آنان را گمراه سازند).

«الكافي، ج6، ص 47»

32. قالَ رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : اِذا بَلَغَتِ الْجارِيَةُ سِتَّ سِنينَ فَلا يُقَبِّلْهَا الْغُلامُ و الْغُلامُ لا تُقَبِّلْهُ الْمَرْأةُ اذاجاوَزَ سَبْعَ سِنينَ.
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - فرمود: هنگامي که دختر بچه اي شش ساله شد، پسر بچه اي او را نبوسد و همچنين زن‌ها از بوسيدن پسر بچه‌اي كه سنش از هفت سال تجاوز كرده است، خودداري كنند.

«مكارم الاخلاق، ص 115»

33. قالَ اَبِي الْحَسَنِ - عَلَيْهِ السَّلامُ - : اِذا اَتَتْ عَلَي الْجارِيَةِ سِتُّ سِنينَ لَمْ يَجُزْ اَنْ يُقَبِّلَها رَجُلٌ لَيْسَتْ هِيَ بِمَحْرَمٍ لَهُ وَلايَضُمُّها اِلَيْهِ.
امام کاظم - عليه السلام - فرمود: وقتي دختر بچه شش ساله شد، جايز نيست مرد نامحرم او را ببوسد، و همچنين نمي‌تواند او را در آغوش بگيرد (بغل کند).

«وسائل الشيعه، ج 5، ص 28»

34. قالَ الامام علي - عَلَيْهِ السَّلامُ - : تَعَلَّمُوا الْعِلْمَ صِغاراً تَسُودُوا بِه كِباراً.
امام علي - عليه السلام - فرمود: در خُردسالي علم بياموزيد تا در بزرگسالي به برتري و سيادت نائل آييد.

«شرح ابن ابي الحديد، ج 20، ص 267»

35. قالَ رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : والَّذي نَفْسي بِيَدِهِ لَوْ اَنَّ رَجُلاً غَشَيَ امْرَأتَهُ و فِي الْبَيْتِ صَبِيٌّ … .
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - فرمود: قسم به آنکه جانم در دست اوست، اگر مردي با همسر خود آميزش كند و در آنجا، كودك بيداري آن دو را در حال آميزش ببيند و سخنان آنان و همچنين صداي تنفسشان را بشنود، آن طفل هرگز رستگار نخواهد شد، چه دختر باشد و يا پسر، سرانجام به زنا آلوده مي‌شود.

«وسائل الشيعه، ج 5، ص 16»

36. قالَ رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : إنَّ اللَّهَ تَعالي يُحِبُّ أن تَعدِلُوا بَينَ أولادِکم حَتّي في القُبَلِ.
پيامبر اکرم - صلي الله عليه و آله - فرمود: خداوند دوست دارد که ميان فرزندانتان عادلانه رفتار کنيد، حتي در بوسيدن آنها.

«ميزان الحکمه، ح 22665»

21. قالَ رسول الله - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : رَحِمَ اللهُ عَبْداً اَعانَ وَلَدَهُ عَلي بِرِّهِ بِالاِحْسانِ اِلَيْهِ وَ التَّاَلُّفِ لَهُ وَ تَعْليمِه وَتأديبِه.
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمود: خداوند رحمت كند پدري را كه با نيكي نمودن و مهرباني به فرزندش و با آموزش دادن و ادب كردنش او را در نيكي به خود ياري مي‌كند.

«مستدرك الوسائل، ج 2، ص 626»

22. قال الامام الصادق - عَلَيْهِ السَّلامُ - : اَلْغُلامُ يَلْعَبُ سَبْعَ سِنينَ وَ يَتَعَلَّمُ الْكِتابَ سَبْعَ سِنينَ و يَتَعَلَّمُ الْحَلالَ و الْحَرامَسَبْعَ سِنينَ.
امام صادق - عليه السلام - فرمود: طفل هفت سال بازي كند، هفت سال خواندن و نوشتن بياموزد، هفت سال حلال و حرام (احکام الهي) را ياد بگيرد.

«الكافي، ج 6، ص 46»

23. قال الامام الصادق - عَلَيْهِ السَّلامُ - : دَعِ ابْنَكَ يَلْعَبْ سَبْعَ سِنينَ.
امام صادق - عليه السلام - فرمود: فرزند خود را هفت سال آزاد بگذار تا بازي كند.

«الكافي، ج6، ص 46»

24. قالَ رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : رَحِمَ اللهُ مَنْ اَعانَ وَلَدَهُ عَلي بِرِّه. قالَ كَيْفَ يُعينُهُ عَلي بِرِّه؟ قالَ يَقْبَلُمَيْسُورَهُ وَ يَتَجاوَزُ عَنْ مَعْسُورِه وَ لا يُرْهِقُهُ وَ لا يَخْرُقُ بِه.
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - فرمود: خداي رحمت كند كسي را كه فرزندش را در نيكي به خود ياري مي‌كند. راوي حديث پرسيد: چگونه فرزندمان را در نيكي به خود ياري نماييم؟ حضرت فرمود: آنچه را كه كودك در قوه و توان داشته و انجام داده است از او قبول كند، آنچه انجام آن براي كودك سنگين و طاقت فرسا است از او نخواهد، او را به گناه و طغيان وادار نكند و به او دروغ نگويد و در برابر او مرتكب اعمال جاهلانه (و احمقانه) نشود.

«الكافي، ج 6، ص 50»

25. قالَ رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : رَحِمَ اللهُ والِدَيْنِ اَعانا وَلَدَهُما عَلي بِرِّهِما.
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - فرمود: خداوند رحمت كند پدر و مادري را كه فرزندان خويش را در نيكي كردن به خود ياري نمايند.

«مستدرك الوسائل، ج 2، ص 625»

26. قال الامام الباقر - عَلَيْهِ السَّلامُ - : يُحْفَظُ الْاَطْفالُ بِصلاحِ آبائِهِمْ.
امام باقر - عليه السلام - فرمود: حفظ اطفال از خطرات و انحراف‌ها در صلاحيت و شايستگي (وظيفه) پدران آن‌ها است.

«بحار الانوار، ج 15، ص 178»

27. رُوِيَ عَنِ النَّبِيِّ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - اِنَّهُ نَظَرَ اِلي بَعْضِ الْاَطْفالِ فَقالَ: وَيْلٌ لِاَولادِ آخِرِ الزَّمانِ
رسول اكرم به تعدادي از كودكان نگاه کرد، سپس فرمود: واي بر فرزندان آخر‌الزمان از پدرانشان. عرض شد يا رسول الله از پدران مشرك آن‌ها؟ فرمود: نه بلكه از پدران مسلمانشان كه هيچ چيز از فرائض مذهبي را به آنان نمي‌آموزند و اگر خود فرزندان پاره‌اي از مسائل ديني را فرا گيرند آن‌ها را باز مي‌دارند و تنها به اين قانع هستند كه فرزندانشان متاع ناچيزي از دنيا بدست آورند، من از اين قبيل پدران بري هستم و آنان نيز از من بيزارند.

«مستدرك الوسائل، ج 2، ص 625»

28. قالَ رسول الله - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - مَنْ فَرَّحَ ابْنَتَهُ فَكَاَنَّما اَعْتَقَ رَقَبَةً مِنْ وُلْدِ اِسْمعيلَ وَ مَنْ اَقَرَّ عَيْنَ ابْنٍ فَكَاَنَّمابَكي مِنْ خَشْيَةِ اللهِ.
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمود: كسي كه دختر بچه خود را شادمان كند مانند كسي است كه بنده‌اي را از فرزندان (حضرت) اسماعيل، آزاد كرده باشد، و آن كس كه پسر بچه خود را مسرور و ديده او را روشن كند مانند كسي است كه از خوف خدا گريسته باشد.

«مكارم الاخلاق، ص 114»

29. قالَ رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : اِذا نَظَرَ الْوالِدُ اِلي وَلَدِه فَسَرَّهُ كانَ لِلْوالِدِ عِتْقُ نَسْمَةٍ.
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - فرمود: هرگاه پدري با نگاه (مودّت‌آميز) خود فرزند خويش را مسرور كند، خداوند به او اجر آزاد كردن يک بنده را مي‌دهد.

«مستدرك الوسائل، ج2، ص626»

30. عَنْ مُعاوِيَةَ بْنَ وَهَبٍ قالَ: سَألتُ اَباعَبْدِاللهِ - عَلَيْهِ السَّلامُ - في كَمْ يُؤْخَذُ الصَّبيُّ بالصَّلوةِ؟ فَقالَ بَيْنَ سَبْعِ سِنينَ وسِتُ سِنينَ.
معاوية بن هب از امام صادق - عليه السلام - پرسيد، در چه سني كودك به نماز امر ‌شود؟ حضرت فرمود: بين شش و هفت سالگي.

«وسائل الشيعه، ج 2، ص 3»

11. عَنِ النَّبيِّ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - اِنَّهُ كانَ جالِساً فَاَقْبَلَ الْحَسَن وَ الْحُسَيْنُ - عَلَيْهِما السَّلامُ - فلما رآهما النبي -صلي الله عليه و آله - و استبطأ بلوغهما … .
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - نشسته بود، حسن و حسين - عليهما السلام - وارد شدند، حضرت به احترام آن‌ها از جاي برخاست و به انتظار ايستاد، حركت آن دو به سوي پيامبر به طول انجاميد. رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - به طرف كودكان پيش رفت و از آنان استقبال نمود، هردو را بر دوش خود سوار نمود و فرمود: فرزندان عزيز، مركب شما چه خوب مركبي است و شماها چه سواران خوبي هستيد!

«بحار الانوار، ج 10، ص80»

12. كانَ رسول الله - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - يَقْدِمُ مِنَ السَّفرِ فَيَتَلَقّاهُ الصِّبيانُ … .
موقعي كه رسول اكرم از سفري مراجعت مي‌فرمود و در رهگذر با كودكان مردم برخورد مي‌كرد به احترام آن‌ها مي‌ايستاد، سپس امر مي‌فرمود كودكان را مي‌آوردند، از زمين برمي‌داشتند و به آن‌ حضرت مي‌دادند. رسول اكرم بعضي را در بغل مي‌گرفت و بعضي را بر پشت و دوش خود سوار مي‌كرد و به اصحاب خويش مي‌فرمود: كودكان را بغل بگيريد و بر دوش خود بنشانيد.

«محجة البيضاء، ج 3، ص 366»

13. قال رسول الله - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : اَكْرِمُوا اَوْلادَكُمْ وَ اَحْسِنُوا آدابَكُمْ.
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - فرمود: به فرزندان خود احترام كنيد و با آداب و روش پسنديده با آن‌ها معاشرت نماييد.

«بحار الانوار، ج 23، ص 114»

14. دَعِيَ رسول الله - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - اِلي صَلوةٍ وَ الْحَسَنُ‌ - عَلَيْهِ السَّلامُ - مُتَعَلِّقُ بِه فَوَضَعَهُ … .
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - مردم را به نماز دعوت كرد و حضرت حسن - عليه السلام - طفل خردسال صديقه اطهر نيز با آن‌ حضرت بود. پيغمبر طفل را كنار خود نشاند و به نماز ايستاد. يكي از سجده‌هاي نماز را خيلي طول داد. (راوي حديث مي‌گويد: ) من سر از سجده برداشتم، ديدم حضرت حسن - عليه السلام - از جاي خود برخاسته و روي كتف پيغمبر نشسته است. وقتي نماز تمام شد مأمومين گفتند: يا رسول الله چنين سجده‌اي از شما نديده بوديم، گمان كرديم وحي به شما رسيده است. پيامبر اكرم - صلي الله عليه و آله - فرمود: وحي نرسيده بود، فرزندم حسن در حال سجده بر دوشم سوار شد، نخواستم تعجيل كنم و كودك را به زمين بگذارم، آن قدر صبر كردم تا خودش از كتفم پائين آمد.

«بحار الانوار، ج 10، ص 82»

15. قال الامام الصادق - عَلَيْهِ السَّلامُ - : صَلَّي رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - بالنّاسِ ظهرَ مخفف في الرّکعتينِالاخيرتينِ … .
امام صادق - عليه السلام - فرمود: رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - نماز ظهر را با مردم به جماعت گذارد و دوركعت آخر را به سرعت و با اسقاط مستحبات برگزار كرد. پس از نماز مردم گفتند: يا رسول الله آيا در نماز پيش‌آمدي شد؟ حضرت پرسيد مگر چه شده؟ عرض كردند دو ركعت آخر را به سرعت، ادا كرديد. فرمود: مگر صداي شيون و استغاثه كودك را نشنيديد.

«الكافي، ج 6، ص48»

16. قالَ اَبوالْحَسَنِ - عَلَيْهِ السَّلامُ - : اِذا وَعَدْتُمُ الصِّبْيانَ فَفُوا لَهُمْ فَاِنَّهُمْ يَرَوْنَ اَنَّكُمُ الّذينَ … .
امام کاظم - عليه السلام - فرمود: چون به اطفال وعده‌اي داديد وفا كنيد (و تخلف ننمائيد)، زيرا كودكان گمان مي‌كنند شما رازق آن‌ها هستيد. خداوند براي هيچ چيز به قدر تجاوز به حقوق زنان و كودكان غضب نمي‌كند.

«الكافي، ج 6، ص 50»

17. قالَ رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : اِذا واعَدَ اَحَدُكُمْ صّبِيَّهُ فَلْيُنْجِزْ.
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمود: وقتي يكي از شما به فرزند خود وعده‌اي داد پس به آن وفا كند و از عهد خود تخلف ننمايد.

«مستدرك الوسائل، ج 2، ص 626»

18. قال الامام علي - عَلَيْهِ السَّلامُ - : لايَصْلَحُ الْكِذْبُ جِدٌّ وَ لاهَزْلٌ وَ لا اَنْ يَعِدَ اَحَدُكُمْ صَبِيَّهُ ثُمَّ لايَفِيَ لَهُ.
امام علي - عليه السلام - فرمود: شايسته نيست آدمي به جد يا به شوخي دروغ بگويد و شايسته نيست كسي بهفرزند خود وعده‌اي بدهد و به‌ آن وفا ننمايد.

«وسائل الشيعه، ج3، ص 232»

19. قالَ رسول الله - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : مَنْ كانَ عنْدَهُ صَبيٌّ فَلْيَتَصابَ لَهُ.
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - ‌فرمود: آن كس كه نزد او كودكي است بايد (در پرورش وي) كودكانه رفتار نمايد.

«وسائل الشيعه، ج 5، ص 126»

20. قالَ اَميرُ الْمُؤْمِنينِ - عَلَيْهِ السَّلامُ - : مَنْ كانَ لَهُ وَلَدٌ صَبا.
امام علي - عليه السلام - فرمود: كسي كه كودكي دارد بايد (در راه تربيت او) ) كودكانه رفتار نمايد.

«وسائل الشيعه، ج 5، ص 126»

احادیثی گهربار درباره تربیت فرزند
1. قالَ رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : اَحِبُّوا الصِّبْيانَ وَ ارْحَمُوهُمْ وَ اِذا وَعَدْتُمُوهُمْ فَفُوا لَهُمْ فَاِنَّهُمْ لايَرَوْنَ اِلّا اَنَّكُمْ تَرْزُقُونَهُمْ.
رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمود: كودكان خود را دوست بداريد و با آنان مهربان باشيد، وقتي به آن‌ها وعده‌اي مي‌دهيد حتماً وفا كنيد زيرا كودكان، شما را رازق خود مي‌پندارند.

«وسائل الشيعه، ج 5، ص 126»

2. قال الامام الصادق - عَلَيْهِ السَّلامُ - : انَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَيَرْحَمُ الرَّجُلُ لِشِدَّةِ حُبِّه لِوَلَدِهِ.
امام صادق - عليه السلام - فرمود: همانا خداوند متعال نسبت به شخصي كه نسبت به فرزند خود محبت بسيار دارد رحمت و عنايت مي‌كند.

«مكارم الاخلاق، ص 113»

3. قال الامام الباقر- عَلَيْهِ السَّلامُ - : إذا بلغ الغلام ثلاث سنين فقل له سبع مرات قل لا إله إلا الله ثم يترك حتى يبلغثلاث سنين و سبعة أشهر و عشرين يوما ثم يقال له قل محمد رسول الله سبع مرات و … .
امام باقر - عليه السلام - فرمود: هنگامي که کودک به سه سالگي رسيد به او بگويند هفت مرتبه بگويد لا اله الّا الله (تا بياموزد)، در چهار سالگي به او بگويند که هفت مرتبه بگويد محمد رسول الله (تا ياد بگيرد)، در پنج سالگي رويش را به قبله متوجه كنند و به او بگويند كه سر به سجده بگذارد، در پايان شش سالگي ركوع و سجده صحيح را به او بياموزند و در هفت سالگي به طفل گفته شود: دست و رويت را بشوي و پس از آن به او گفته شود: نماز بخوان.

«مكارم الاخلاق، ص 115»

4. (كانَ عَليُّ بْنَ الْحُسَيْنِ - عَلَيْهِ السَّلامُ - اِذا بُشِّرَ بِوَلَدٍ لَمْ يَسْئَلْ اَذَكَرٌ هُوَ اَمْ اُنْثَي بَلْ يَقُولُ اَسَويٌّ فَاِذا كانَ سَويّاً) قالَ:الْحَمْدُ لِلّه الَّذي لَمْ يَخْلُقهُ مُشَوَّهاً.
(وقتي امام سجاد - عليه السلام - را به ولادت مولودي بشارت مي‌دادند، نمي‌پرسيد پسر است يا دختر، بلكه از اندام معتدل و ساختمان سالم او سؤال مي‌كرد. چون خبر سلامتش را مي‌شنيد)، مي‌گفت: خدا را شكر كه او را قبيح و ناموزون نيافريده است.

«مكارم الاخلاق، ص 119»

5. قال رسول الله - صلي الله عليه و آله - وَقِّرُوا كِبارَكُمْ وَ ارْحَمُوا صِغارَكُمْ.
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - فرمود: به بزرگسالان خود احترام كنيد و نسبت به كودكان خويش ترحم و عطوفت نمائيد.

«عيون اخبارالرضا، ص 163»

6. قالَ رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - : لَيْسَ مِنّا مَنْ لَمْ يَرْحَمْ صَغيرَنا وَ لَمْ يُوَقِّرْ كَبِيرَنا.
پيغمبر اكرم - صلي الله عليه و آله - فرمود: كسي كه به كودكان مسلمين رحمت و محبت نكند و بزرگسالان را احترام ننمايد، از ما نيست.

«مجموعة ورام، ج 1، ص34»

7. النَّبيِّ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - نَظَرَ اِلي رَجُلٍ لَهُ ابْنانِ فَقَبَّلَ اَحَدَهُما وَ تَرَكَ الآخَرَ. فَقالَ رسول الله - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَآلِه - فَهَلّا ساوَيْتَ بَيْنَهُما؟
(پدري با دو فرزند خود شرفياب محضر رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - بود. يكي از فرزندان خود را بوسيد و به فرزند ديگر اعتنايي نكرد.) پيغمبر كه اين رفتار (نادرست) را مشاهده كرد، به او فرمود: چرا با فرزندانت به طور مساوي رفتار نمي‌كني؟

«مكارم الاخلاق، ص 113»

8. قال الامام الصادق - عَلَيْهِ السَّلامُ - : اِعْدِلُوا بَيْنَ اَوْلادِكُمْ كَما تُحِبّونَ اَنْ يَعْدِلُوا بَيْنَكُمْ.
امام صادق - عليه السلام - فرمود: بين فرزندان خود به عدالت رفتار نماييد، همان طور كه مايليد فرزندان شما بينتانبه عدل و داد رفتار كنند.

«بحار الانوار، ج101، ص92»

9. قال الامام الصادق - عَلَيْهِ السَّلامُ - : اَكثِرُوا مِنْ قُبْلَةِ اَوْلادِكُمْ فَاِنَّ لَكُمْ بِكُلِّ قُبْلَةٍ دَرَجَةً.
امام صادق - عليه السلام - فرمود: فرزندان خود را بسيار ببوسيد زيرا براي شما در هر بوسيدن درجه‌اي است.

«بحار الانوار، ج101، ص92»

10. قَبَّلَ رَسُولُ اللهِ - صَلَّي اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِه - الحَسَنَ و الْحُسَيْنَ - عَلَيْهِما السَّلامُ - فَقالَ: الْاقْرَعُ بْنُ حابِسٍ اِنَّ لي عَشْرَةًمِنَ‌ الْاَوْلادِ ما قَبَّلْتُ واحِداً مِنْهُمْ. فَقالَ: ما عَلَيَّ اَنْ نَزَعَ اللهُ الرَّحْمَةَ مِنْكَ.
رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - حسن و حسين - عليهما السلام - را بوسيد. اقرع بن حابس كه ناظر مهر و عطوفت پيغمبر نسبت به فرزندان خود بود، عرض كرد: من ده فرزند دارم و هرگز آن‌ها را نبوسيده‌ام. حضرت در جواب فرمود: ر.بطي به من ندارد كه خداوند ريشه رحمت و شفقت را از قلب تو كنده است.

«مكارم الاخلاق، ص 113»

تربيت اسلامى فراهم كردن زمينه هاى رشد و شكوفايى دائمىِ همه استعدادهاى انسان در جهت كمالات الهى ـ انسانى است.
از اين رو، با توجه به اين تعريف، خواهيم دانست:
1 ـ تربيت امرى تحميلى نيست، بلكه زمينه سازى است.
2 ـ تربيت امرى موقت نيست، بلكه دائمى است.
3 ـ تربيت امرى يك بُعدى نيست، بلكه چند بُعدى است.
4 ـ تربيت امرى بى هدف نيست، بلكه هدفدار است.
همچنين مثلثِ مربى و مُتَرَبّى (فرد مورد تربيت) و تربيت نيز مستلزم چند چيز است:
أ. شناخت مربى از متربى؛
ب. شناخت مربى از محيطهاى تربيت؛
ج . شناخت مربى از عوامل و موانع تربيت؛
د. شناخت مربى از اصول، مراحل و روشهاى تربيت؛
ه . شناخت مربى از مشكلات و راه حلهاى تربيتى؛
و. پذيرش فكرى و عملى و عاطفىِ مربى از سوى متربى.
در اين ميان، پيشوايان دينى كه از سرچشمه فياض علم و حكمت خدا ـ اين آفريدگار آدميان و نخستين مربى مردمان ـ نوش كرده اند، مى توانند الگوى بسيار شايسته اى براى ما در امر تعليم و تربيت باشند و ما را در اين راه يارى دهند.
به همين جهت، چون دوران كودكى ونوجوانى از نخستين دوره هاى تعليم و تربيت انسانهاست، بر آن شديم كه 36 حديث از سخنان پيشوايان دين در زمينه «تربيت كودك و نوجوان» را فراهم آوريم و به دوستداران مسائل تربيتى و پدران و مادران هديه كنيم تا با به كارگيرى مناسب و متناسب با زمان ومكان و مخاطبان ، از اين مجموعه بهره مند شوند.
اميد بر آن داريم كه اين كوشش اندك، عنايت خداى سبحان و مِهر نگاه امام زمان عليه السلام و قبول طبع خوانندگان را ارمغانهان ده

رحمت خدا از آن كدبانويان است

36- امام صادق عليه السلام از پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله روايت مي كند:

«ايما امراة دفعت من بيت زوجها شيئا من موضع الي موضع تريد به صلاحا نظر الله اليها ومن نظر الله اليه لم يعذبه (37) ; هر زني كه در خانه شوهرش چيزي را براي سامان دادن وضع خانه جابه جا كند، خداوند نظر [رحمت] به او مي كند . و هر كس مورد نظر [رحمت] خدا قرار گيرد، خدا عذابش نمي كند .».

خوشبوترين عطر، زيباترين لباس، نيكوترين زينت

37- پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله درباره حق شوهر بر زن مي فرمايند:

«عليها ان تطيب باطيب طيبها وتلبس احسن ثيابها وتزين باحسن زينتها (38) ; بر زن است كه [براي شوهرش ] خوشبوترين عطرهايش را بزند و قشنگترين لباس هايش را بپوشد، و از زيباترين زينت هايش استفاده كند .».

هنر آشپزي

38- امام صادق عليه السلام مي فرمايند:

«خير نسآءكم الطيبة الريح الطيبة الطبيخ التي اذا انفقت انفقت بمعروف وان امسكت امسكت بمعروف فتلك عامل من عمال الله وعامل الله لايخيب ولايندم (39) ; بهترين زنان شما زني است كه داراي بويي خوش و دست پختي خوب باشد . هنگامي كه خرج مي كند، بجا خرج كند، و هنگامي كه خرج نمي كند بجا از خرج كردن خودداري ورزد . چنين زني كارگزاري از كارگزاران خداست و كارگزار خدا نه نااميد مي شود و نه پشيمان .»

آرايش فقط براي شوهر

39- پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«ان من خير نسآءكم . . . المتبرجة من زوجها الحصان عن غيره (40) ; بهترين زنان شما آن زني است كه براي شوهرش آرايش و زينت مي كند، اما از بيگانگان خود را مي پوشاند .»
از تو سپاسگزارم

40- امام صادق عليه السلام مي فرمايند:

«خير نسآءكم التي ان اعطيت شكرت وان منعت رضيت (41) ; بهترين زنان شما آن زني است كه چون به او چيزي داده شود، سپاسگزاري كند و اگر به او چيزي داده نشود راضي باشد .»

36) مستدرک الوسائل، ج 14، ص 254 .

37) وسائل الشیعة، ج 15، ص 175 .

38) الکافی، ج 5، ص 508 .

39) وسائل الشیعة، ج 14، ص 15 .

40) بحارالانوار، ج 103، ص 235 .

41) همان، ج 103، ص 239 .

مهمان، با اجازه شوهر

31- پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«ايها الناس ان لنسآءكم عليكم حقا ولكم عليهن حقا حقكم عليهن [ . . . ان ] لا يدخلن احدا تكرهونه بيوتكم الا باذنكم (32) ; مردم! زن هاي شما بر شما حقي دارند و شما هم بر آنان حقي داريد . حق شما بر آنان اين است كه كسي را كه شما رضايت نداريد، بدون اجازه به منزلتان وارد نكنند .»

هم به استقبالش برو و هم او را بدرقه كن

32- مردي خدمت رسول خدا صلي الله عليه و آله آمد و عرض كرد: همسري دارم كه هرگاه وارد خانه مي شوم به استقبالم مي آيد، و چون از خانه بيرون مي روم بدرقه ام مي كند و زماني كه مرا اندوهگين مي بيند مي گويد: اگر براي رزق و روزي [و مخارج زندگي ] غصه مي خوري، بدان كه خداوند آن را به عهده گرفته است و اگر براي آخرت خود غصه مي خوري، خدا اندوهت را زياد كند [و بيشتر به فكر آخرت باشي . ] رسول خدا صلي الله عليه و آله فرمودند: «ان لله عمالا و هذه من عماله لها نصف اجر الشهيد (33) ; براي خدا كارگزاراني [در روي زمين] است و اين زن يكي از كارگزاران خداست كه پاداش او برابر با نيمي از پاداش شهيد است .»

در اين كارها نيز به او كمك كن

33- پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«ايما امراة اعانت زوجها علي الحج والجهاد او طلب العلم اعطاها الله من الثواب ما يعطي امراة ايوب عليه السلام (34) ; هر زني كه در حج و جهاد و دانش اندوزي به شوهرش كمك كند، خداوند آن پاداشي را كه به زن حضرت ايوب عليه السلام داده است، به او مي دهد .»

شهري در بهشت خدا

34- امام صادق عليه السلام مي فرمايند:

«ما من امراة تسقي زوجها شربة من مآء الا كان خيرا لها من عبادة سنة صيام نهارها وقيام ليلها ويبني الله لها بكل شربة تسقي زوجها مدينة في الجنة وغفر لها ستين خطيئة (35) ; هر زني كه به شوهرش مقداري آب دهد، براي او بهتر از عبادت يك سال است كه روزهايش روزه باشد و شب هايش عبادت كند . و خداوند به جاي هر مقدار آبي كه به شوهرش بنوشاند، شهري در بهشت برايش مي سازد و شصت گناهش را مي آمرزد .»

تامين امنيت رواني همسر

35- پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«حق الرجل علي المراة انارة السراج واصلاح الطعام وان تستقبله عند باب بيتها فترحب وان تقدم اليه الطست والمنديل وان توضئه وان لاتمنعه نفسهآ الا من علة (36) ; حق مرد بر زن اين است كه چراغ خانه را روشن سازد; غذاي مطبوع فراهم كند; و تا در خانه اش به پيشواز او برود و به او خوشامد بگويد; و تشت آب و حوله را براي او آماده كند و دست هاي او را بشويد; و بدون دليل (عذر شرعي) مانع شوهر نسبت به نفس خودش نشود .»

31) مستدرک الوسائل، ج 14، ص 242 .

32) بحارالانوار، ج 76، ص 348 .

33) وسائل الشیعه، ج 14، ص 17 .

34) همان، ص 201 .

35) وسائل الشیعة، ج 14، ص 123 .

لجبازي هرگز

26- پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«خير نسائكم الودود الولود المؤاتية وشرها اللجوج (27) ; بهترين زنانتان زني است كه با محبت، فرزندآور و سازگار باشد، و بدترين آنان زني است كه لجباز باشد .»

خشمگين كردن شوهر هرگز

27- پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«طوبي لامراة رضي عنها زوجها (28) ; خوشا به حال زني كه شوهرش از او راضي باشد .»

اذيت نكن

28- پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«من كان له امراة تؤذيه لم يقبل الله صلاتها ولا حسنة من عملها حتي تعينه وترضيه وان صامت الدهر وقامت واعتقت الرقاب وانفقت الاموال في سبيل الله وكانت اول من ترد النار ثم قال: وعلي الرجل مثل ذلك الوزر والعذاب اذا كان لها مؤذيا ظالما (29) ; كسي كه زني دارد كه [آن زن] به او آزار مي رساند، خداوند نماز و كارهاي نيك زن را نمي پذيرد تا اينكه به مرد كمك و او را راضي كند، اگر چه اين زن تمام عمر را روزه بگيرد و نماز بخواند و بندگان را آزاد و دارايي [اش] را در راه خدا انفاق كند . و اين زن نخستين كسي است كه وارد آتش جهنم مي شود . سپس حضرت فرمودند: مرد نيز چنين گناه و عذابي دارد اگر زنش را آزار رساند و [به او] ستم كند .»

چگونه مي تواني او را غمگين ببيني؟

29- امام صادق عليه السلام مي فرمايند:

«. . . سعيدة سعيدة امراة تكرم زوجها ولا تؤذيه وتطيعه في جميع احواله (30) ; خوشا به سعادت و خوشا به سعادت آن زني باد كه شوهرش را بزرگ دارد و به او آزار نرساند و هميشه از شوهرش فرمانبري كند .»

چشمداشت بجا و منطقي

30- پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«لا يحل للمراة ان تتكلف زوجها فوق طاقته (31) ; براي زن جايز نيست كه شوهرش را به بيش از توانايي اش مجبور كند .»

26) وسائل الشیعة، ج 14، ص 115 .

27) مستدرک الوسائل، ج 14، ص 162 .

28) وسائل الشیعة، ج 14، ص 155 .

29) همان، ج 14، ص 116 .

30) بحارالانوار، ج 103، ص 252 .

دوم:اخلاق زن نسبت به همسر

زيور اطاعت به گردن آويز

21- پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«ان للرجل حقا علي امراته اذا دعاها ترضيه واذا امرها (21) لا تعصيه ولا تجاوبه بالخلاف ولا تخالفه (22) ; مرد حقي بر زنش دارد [و آن حق اين است كه] چنانچه او را صدا زند پاسخ دهد، و هنگامي كه او را دستوري دهد سرپيچي نكند و پاسخ مخالف ندهد و با او مخالفت نورزد .»

باران عشق و محبت

22- امام رضا عليه السلام مي فرمايند:

«اعلم ان النسآء شتي فمنهن الغنيمة والغرامة و هي المتحببة لزوجها والعاشقة له … (23) ; بدان كه زنان گوناگونند، برخي از آنان دستاوردي گرانبها و تاوان [رنج هاي آدمي] هستند و اين زن كسي است كه به شوهرش محبت مي كند و عاشق اوست .»

رضايت و شفاعت

23- امام باقر عليه السلام مي فرمايند:

«لا شفيع للمراة انجح عند ربها من رضا زوجها (24) ; براي زن هيچ شفيعي نزد پروردگارش به اندازه رضايت شوهرش سودمندتر نيست .»

عطر مهر و محبت

24- پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«للرجل علي المراة ان تلزم بيته وتودده وتحبه وتشفقه وتجتنب سخطه وتتبع مرضاته وتوفي بعهده ووعده (25) ; حق مرد بر زن اين است كه [زن] ملازم خانه او باشد، و به شوهرش دوستي و محبت و دلسوزي كند، و از خشم وي دوري گزيند، و آنچه را مورد رضايت اوست انجام دهد، و به پيمان و وعده وي وفادار باشد .»

سرانجام ناسپاسي

25- امام صادق عليه السلام مي فرمايند:

«ايما امراة قالت لزوجها: ما رايت قط من وجهك خيرا فقد حبط عملها (26) ; هر زني به شوهرش بگويد: من از تو هرگز خيري نديدم، [ثواب] كارش از بين مي رود .»

21) البته دستورهای شوهر باید مخالف با موازین اسلامی نباشد .

22) مستدرک الوسائل، ج 14، ص 243 .

23) همان، ج 14، ص 161 .

24) سفینة البحار، ج 1، ص 561 .

25) مستدرک الوسائل، ج 14، ص 244 .

خدا كند تو بيايي

16- پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«هلك بذي المروة ان يبيت الرجل عن منزله بالمصر الذي فيه اهله (16) ; از جوانمردي دور است كه [مردي] در شهري كه خانواده اش هستند باشد، ولي در غير خانه خود بخوابد .»

آداب ورود به خانه

17- امام صادق عليه السلام مي فرمايند:

«يسلم الرجل اذا دخل علي اهله واذا دخل يضرب بنعليه ويتنحنح يصنع ذلك حتي يؤذنهم انه قد جآء حتي لا يري شيئا يكرهه (17) ; هنگامي كه مرد با خانواده اش برخورد مي كند، [به آنان] سلام كند و هنگام ورود با صداي كفش و با سرفه كردن، خانواده اش را از آمدن خود با خبر كند، تا اينكه چيزي نبيند كه او را ناخوش آيد .»

در كنار همسر نشستن

18- پيامبر عزيز اسلام صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«جلوس المرء عند عياله احب الي الله تعالي من اعتكاف في مسجدي هذا (18) ; نشستن مرد در كنار خانواده اش، نزد خداي بزرگ دوست داشتني تر از اعتكاف [و نشستن] در اين مسجد من است .»

تا كنون لقمه در دهانش گذاشته اي؟

19- پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«ان الرجل ليؤجر في رفع اللقمة الي في امراته (19) ; مرد در برابر لقمه اي كه در دهان زنش مي گذارد پاداش مي برد .»

كتك نزن، فرياد نكش!

20- پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله به يكي از زنان درباره حق زن بر شوهرش مي فرمايند:

«حقك عليه ان يطعمك مما ياكل ويكسوك مما يلبس ولا يلطم ولا يصيح في وجهك (20) ; حق تو بر شوهرت اين است كه از آنچه خود مي خورد به تو غذا دهد، و از آنچه خود مي پوشد تو را نيز بپوشاند، و به روي تو سيلي نزند و فرياد نكشد .»

16) وسائل الشیعة، ج 14، ص 122 .

17) بحارالانوار، ج 76، ص 11 .

18) میزان الحکمة، ج 4، ص 287 .

19) المحجة البیضاء، ج 3، ص 70 .

20) مکارم الاخلاق، ص 218 .

سوغاتي را فراموش نكن

11- امام صادق عليه السلام مي فرمايند:

«اذا سافر احدكم فقدم من سفره فليات اهله بما تيسر (11) ; هرگاه يكي از شما به مسافرت رود و سپس از سفر برگردد، پس بايد براي خانواده خود به اندازه اي كه توانايي دارد سوغاتي بياورد .»

براي او آرايش مي كني؟

12- امام باقر عليه السلام مي فرمايند:

«النسآء يحببن ان يرين الرجل في مثل ما يحب الرجل ان يري فيه النسآء من الزينة (12) ; همان گونه كه مردان دوست دارند زينت و آرايش را در زنانشان ببينند، زنان نيز دوست دارند زينت و آرايش را در مردانشان ببينند .»

خانه را گرم نگه دار

13- امام رضا عليه السلام مي فرمايند:

«بنبغي للمؤمن ان ينقص من قوت عياله في الشتآء ويزيد في وقودهم (13) ; سزاوار است كه مؤمن در زمستان از خوراك خانواده اش كم كند، و بر [چوب و زغال و] وسيله گرم كننده آنان بيفزايد .»

شاد ساختن خانواده در مناسبت هاي فرخنده

14- راوي مي گويد به امام صادق عليه السلام عرض كردم: حق زن بر شوهرش چيست؟ حضرت فرمودند:

«. . . ولاتكون فاكهة عامة الا اطعم عياله منها ولايدع ان يكون للعيد عندهم فضل في الطعام وان يسني لهم في ذلك شي ء ما لم يسن لهم في سآئر الايام (14) ; . . . هر ميوه اي كه همه مردم از آن مي خورند، بايد به خانواده اش بخوراند و در روزهاي عيد خوراك آنان را افزايش دهد، و چيزهايي براي آنان فراهم كند كه در روزهاي ديگر فراهم نمي كرده است .»

تهمت و سوء ظن هرگز

15- امام صادق عليه السلام مي فرمايند:

«لا تقذفوا نسآءكم فان في قذفهن ندامة طويلة وعقوبة شديدة (15) ; به زنان خود تهمت نزنيد [و نسبت ناروا ندهيد]، زيرا در اين كار، [براي شما] پشيماني طولاني و كيفر سختي خواهد بود .»

11) همان، ج 8، ص 337 .

12) مکارم الاخلاق، ص 80 .

13) وسائل الشیعة، ج 15، ص 249 .

14) همان، ج 15، ص 227 .

15) بحارالانوار، ج 103، ص 249 .

من تو را دوست دارم

6- پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«قول الرجل للمراة اني احبك لا يذهب من قلبها ابدا (6) ; اين گفتار مرد به همسرش كه «من تو را دوست دارم » ، هرگز از قلب زن بيرون نمي رود.»

تامين سعادت ديني و دنيايي همسر

7- پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«للمراة علي زوجها ان يشبع بطنها، و يكسو ظهرها، ويعلمها الصلاة والصوم والزكاة ان كان في مالها حق، ولاتخالفه في ذلك (7) ; حق زن بر شوهرش اين است كه او را سير كند، لباس بپوشاند، نماز و روزه و زكات را - اگر در مال زن حق زكاتي است - به او ياد دهد، و زن نيز در اين كارها با او مخالفت نورزد .»

اين هم جهاددر راه خداست

8- امام رضا عليه السلام مي فرمايند:

«الكآد علي عياله من حل كالمجاهد في سبيل الله (8) ; كسي كه از راه حلال براي تامين رفاه خانواده اش تلاش مي كند، همچون مجاهدي است كه در راه خدا جهاد مي كند .»

آيا هديه هم مي خري؟

9- پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

«من دخل السوق فاشتري تحفة فحملها الي عياله كان كحامل صدقة الي قوم محاويج وليبدا بالاناث قبل الذكور فان من فرح ابنته فكانما اعتق رقبة من ولد اسماعيل ومن اقر بعين ابن فكانما بكي من خشية الله ومن بكي من خشية الله ادخله الله جنات النعيم (9) ; هر كس به بازار رود و هديه اي براي خانواده اش بخرد و ببرد، [پاداش او ] مانند كسي است كه براي نيازمندان صدقه مي برد [ . و هنگامي كه هديه را به خانه مي برد]، بايد، قبل از پسران، به دختران بدهد، زيرا كسي كه دخترش را شادمان كند، مانند كسي است كه يك بنده از فرزندان اسماعيل را آزاد كرده است . و هر كس [با دادن هديه اي ] چشم پسري را روشن كند، گويا از ترس خدا گريسته است و هر كس از ترس خدا بگريد، خداوند او را داخل نعمت هاي بهشت كند .»

بازار و خريد گوشت

10- امام سجاد عليه السلام مي فرمايند:

«لان ادخل السوق ومعي درهم ابتاع به لحما لعيالي وقد قرموا اليه احب الي من ان اعتق نسمة (10) ; براي من به بازار رفتن و خريد يك درهم گوشت براي خانواده ام كه ميل به گوشت دارند، از بنده آزاد كردن دوست داشتني تر است .»

6) وسائل الشیعة، ج 14، ص 10 .

7) مستدرک الوسائل، ج 14، ص 243 .

8) بحارالانوار، ج 104، ص 72 .

9) وسائل الشیعة، ج 15، ص 227 .

10) همان، ج 15، ص 251 .

یکم ؛اخلاق شوهر نسبت به همسر
اظهار محبت بيشتر: ((ايمان بيشتر))

1 - پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

((كلما ازداد العبد ايمانا ازداد حبا للنسآء (1) ; هر چه ايمان بنده زياد شود، محبت [وي] به زن ها نيز زياد مي شود .))

دوستدار اهل بيت عليهم السلام دوستدار همسر است

2- امام صادق عليه السلام مي فرمايند:

((كل من اشتد لنا حبا اشتد للنساء حبا (2) ; هر كس بيشتر دوستدار ما (خاندان عصمت و طهارت) باشد، به زن ها (همسرش) نيز بيشتر دوستي مي كند )).

صفاي زندگي اينجاست، اينجا

3- حضرت اميرالمؤمنين علي عليه السلام مي فرمايند:

((فدارها علي كل حال واحسن الصحبة لها فيصفو عيشك (3) ; هميشه با همسرت مدارا كن، و با او به نيكي همنشيني كن تا زندگيت باصفا شود )).

از تكبر و خشونت بپرهيز

4- پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

(( خير الرجال من امتي الذين لايتطاولون علي اهليهم و يحنون عليهم ولا يظلمونهم (4) ; بهترين مردان امت من، آن كساني هستند كه نسبت به خانواده خود خشن و متكبر نباشند و بر آنان ترحم و نوازش كنند و به آنان آزار نرسانند .))

سيلي، هرگز!

5- پيامبر عزيز خدا صلي الله عليه و آله مي فرمايند:

(( فاي رجل لطم امراته لطمة، امرالله عزوجل مالك خازن النيران فيلطمه علي حر وجهه سبعين لطمة في نار جهنم (5) ; هر كس به صورت زنش سيلي بزند، خداوند به آتشبان جهنم دستور مي دهد تا در آتش جهنم هفتاد سيلي بر صورت او بزند .))

1) بحار الانوار، ج 103، ص 228 .
2) همان، ج 103، ص 227 .
3) مکارم الاخلاق، ص 218 .
4) همان، ص 216 .
5) مستدرک الوسائل، ج 14، ص 250 .

خداوند در آیه ی 21 سوره ی روم، به اصل وجود عشق و احساس محبت متقابل بین زن و شوهر اشاره فرموده:«از نشانه های خداوند این است که از نوع خودتان، همسرانی برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید و میانتان دوستی و رحمت نهاد».

در حالی که گفتن جملاتی که حاکی از محبت زوجین نسبت به هم است در رفع بسیاری از تردیدها و سوء ظن ها مؤثر و بر میزان محبت آنان می افزاید: ائمه معصومین: هم به ابراز علاقه به همسر تأکید نموده اند و در سیره ی عملی ایشان این امر در موارد متعددی به چشم می خورد.

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) فرمود: وقتی مرد به زن خود با محبت می نگرد و زنش نیز به او با مهر نگرد، خداوند به دیده ی رحمت به آن ها نگاه می کند.

امروزه یکی از مهم ترین مشکلات خانواده ها نداشتن مدیریت صحیح در زندگی است؛ بسیاری از اختلافات، چالش ها و مشاجرات که مقدمه فروپاشی خانواده هاست، ناشی از نداشتن الگویی کامل در اداره خانواده است. لذا بر آن شدیم تا آیین همسرداری اسلامی را که بر گرفته از احادیث و منابع کامل میباشد را تقدیم شما خوانندگان محترم بنمایم.

یکی از موضوعات مهمی که هر مؤمنی خواهان فهم آن از کلام درباره معصومین علیهم السلام است، موضوع «آیین همسرداری اسلامی» است . بدین منظور، «آیین همسرداری در احادیث اسلامی » که برگرفته از «40 حدیث » در این زمینه میباشد رابرداشت کردیم و با ترجمه هایی دقیق و روان همراه سازیم و با عنوان هایی زیبا و تفکر برانگیز زمینه تدبر فراهم کنیم این نکته را نیز خاطرنشان کنیم که 20 حدیث آغازین آن ها مربوط به «اخلاق شوهر نسبت به همسر» و 20 حدیث پسین آن ها مربوط به «اخلاق زن نسبت به همسر» است .

راه درمان غیبت

برای درمان این بیماری از دو راه علم و عمل باید استفاده نمود.

درمان علمی: درمان علمی این گناه آن است كه شخص در پیامدهای این گناه بیندیشد و این پیامدها را با آنچه از این گناه عایدش می شود، مقایسه كند، از این مقایسه وی تشویق می شود كه این عمل را ترك كند؛ زیرا او با این گناه از چشم مردم می افتد، رسوای دو عالم می گردد، بغض و كینه و دشمنی ایجاد می كند.هرگاه این پیامدها را با چند لحظه یاوه سرایی و بذله گویی مقایسه كند، پی خواهد برد كه با غیبت كردن چه خطای بزرگی مرتكب شده است.

ای عزیز! با بندگان خدا كه مورد دوستی خداوند هستند، محبت قلبی داشته باش! مبادا با محبوب حق، دشمنی ورزی كه خداوند در این صورت ترا از رحمت خود دور می سازد. قدری در آثار دنیایی و اخروی غیبت اندیشه كن و در صورت های وحشتناك این گناه در قبر و قیامت تأمل نما و به اخبار و احادیثی كه در این زمینه وارد شده است دقت كن و میان چند دقیقه بذله گویی و نتایج این گناه مقایسه ای به عمل آور. در این صورت از این گناه پرهیز خواهی كرد.

وانگهی اگر كسی غیبت دیگری می كند به این انگیزه كه با او دشمن است، چگونه حاضر می شود نیكی هایش را به دشمنش منتقل كند و گناهان دشمن را به نامه عمل خود وارد كند؟ چنان كه در روایات به این پیامد غیبت اشاره شده است.

درمان عملی:آنست كه به هر زحمتی هم كه شده، عنان نفس زبان را به دست بگیری تا به مرور زمان به راحتی از غیبت كردن پرهیز نمایی. و سعی كنیم كه خوبیهای مردم را ببینیم و به دنبال معایب آنها نباشیم.

آورده اند كه حضرت عیسی(ع) با عده ای از حواریون از جایی عبور می كردند كه به مردار سگی برخوردند. همراهان گفتند: چه مردار بدبویی! حضرت عیسی(ع) فرمود: چه دندانهای سفیدی دارد.

آنها نقص مردار را دیدند و حضرت عیسی كمال آن را گوشزد كرد.

چقدر خوب است بیش از آنچه به عیب های دیگران توجه كنیم به دنبال كشف عیبهای خود باشیم. چنان كه رسول خدا(ص) فرمود:

” خوشا به حال كسی كه مشغول بودن او به عیبش، او را از عیب جویی دیگران باز دارد

گوش دادن به غیبت نیز حرام است

همانطور كه غیبت كردن حرام است، گوش دادن به غیبت هم گناه به حساب آمده و حرام می باشد.

از برخی روایات استفاده می شود كه گوش كننده غیبت همانند غیبت كننده است؛ چنان كه امام علی(ع) فرمود:” گوش كننده به غیبت، نیزغیبت كننده است.”

از برخی روایات استفاد می شود كه رد كردن غیبت واجب است و در روایتی از رسول اكرم(ص) رد كردن غیبت را باعث دفع شر و بدی از غیبت كننده عنوان نموده اند. امام صادق علیه السلام به نقل از رسول خدا فرمود:” آگاه باش كسی كه بر برادر خود منت بگذارد و غیبتی را كه در مجلسی درباره او شنیده است رد كند، خداوند متعال هزار باب از بدی در دنیا و آخرت از او رد می كند و اگر با وجود توانمندی از این كار خودداری ورزد، برای او مثل گناه كسی است كه هفتاد بار او را غیبت كرده باشد، خواهد بود.”

روایت دیگری در این زمینه از رسول خدا(ص) آمده است. آن بزرگوار فرمود:

” ای علی! كسی كه نزد او برادر مسلمانش غیبت شود و بر یاری كردن برادرش- دفع غیبت او- توانا باشد و او را یاری نكند، خداوند او را در دنیا و آخرت رسوا می كند.”

نكته ظریفی را مرحوم شیخ انصاری در تفسیر این روایات آورده و آن این است كه مقصود از یاری رساندن غیبت شونده غیر از نهی از غیبت است؛ بلكه منظور آن است كه هرگاه غیبت كننده عیبی دنیایی را مطرح كرد، شخص در جواب بگوید اینها كه عیب نیست؛ بلكه گناه كردن عیب است؛ و اگر عیبی اخروی مطرح كند، برای یاری كردن برادر دینی اش بگوید: بالاخره افراد گاهی مرتكب خطا می شوند بهتر است برای او طلب آمرزش شود نه عیب جویی و غیبت.

نكته دیگر این كه گاه شنونده غیبت با برخی حركات مشوق غیبت كننده می شود، مثلاً وقتی غیبتی می شود مكرر” استغفار” كند یا كلامی مثل ” عجب” و… بگوید.

این حركات غیبت كننده را به ادامه كار تشویق می كند و طبعا حرمت آن محرز و مسلم است.

حضرت علی (ع) :
منفورترین مخلوقات نزد خدا غیبت کننده است.

(غررالحکم جلد ۲ صفحه ۸۲۴ حدیث ۳۱۲۸)

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

حضرت علی (ع) :
دردناکترین مردم ( در قیامت ) غیبت کننده است.

(غررالحکم جلد ۲ صفحه ۳۸۱ حدیث ۲۹۱۱)

حضرت محمد (ص) :
کسی که غیبت مسلمانی را بکند روزه اش باطل میشود و وضویش باطل میشود و روز قیامت در حالی می آید که از دهانش بویی متعفن تر از مردار بیرون می آید که اهل قیامت از آن بو رنج می برند.

(وسائل الشیعه جلد ۸ صفحه ۵۹۹ حدیث ۱۳)

امام رضا (ع) :
خدای متعال به یک پیغمبری از پیغمبرانش وحی کرد : که وقتی صبح از خانه بیرون آمدی اولین چیزی که به نظرت می آید بخور و دومین چیزی را که می بینی آنرا بپوشان و سومین چیزی را که می بینی پناهش ده و چهارمین چیزی را که دیدی مایوس نکن و پنجمین چیزی را که می بینی از آن فرار کن. چون صبح شد و بیرون آمد کوه بزرگی را دید که در روبه رویش است ایستاد و به یاد فرموده خدا افتاد که به او فرموده بود اولین چیزی را که دیدی بخور و او تعجب کرد بعد با خودش فکر کرد که خدا مرا به چیزی امر نمی کند که من طاقت آن را نداشته باشم پس به طرف کوه رفت تا آنرا بخورد هر چقدربه کوه نزدیکتر میشد کوه کوچکتر میشد تا آنجا که وقتی به کوه رسید کوه را لقمه ای لذیذ یافت و آن لقمه را خورد و لذتی به او دست داد که تا حالا با خوردن لقمه ای به او دست نداده بود . دومین چیزی را که دید طشت طلایی بود چون خدا امر کرده بود دومین چیزی را که می بینی آنرا بپوشان چاله ای کند و آن طشت طلا را در خاک پنهان کرد و بعد به راه خود ادامه داد و لحظه ای به پشت سر خود نگاه کرد دید که آن طشت طلایی که پنهان کرده بود آشکار شده و از خاک بیرون افتاده با خود گفت آنچه را که خدا فرموده بود انجام دادم و به راه خود ادامه داد دید که مرغی در آسمان است و بازی ( پرنده شکاری ) دنبال او است و قصد شکار کردن مرغ را دارد چون خدا به او فرموده بود سومین چیزی را که می بینی پناه ده آستین لباسش را گشود تا مرغ در آنجا رود و پناه گیرد پس وقتی این کار را کرد باز شکاری به او گفت من چند روزی است که دنبال این مرغ هستم تا شکارش کنم و تو او را پناه دادی و نگذاشتی که من شکارش کنم چون خدا گفته بود چهارمین چیزی را که دیدی مایوس نکن قسمتی از گوشت پای خود را کند و به باز شکاری داد و به راه خود ادامه داد و بعد در ادامه راه گوش مردار گندیده ی کرم گذاشته ای را دید چون خدا به او گفته بود پنجمین چیزی را که دیدی از آن فرار کن فرار کرد. به خانه برگشت و شب در خواب خدا به او گفت کارهایی را که گفتیم انجام دادی آیا معنای این کارها را می دانی ؟ گفت نه . خداوند فرمود آن کوه را که دیدی و بعد به امر ما رفتی بخوری و هرچه به آن نزدیکتر می شدی کوچکتر میشد و آخر لقمه ای لذیذ شد غضب است که اگر هنگام غضب خود را نگه داری و غضب خود را بخوری بعد از آن خوشحال میشوی که غضب را نگه داشتی و خود را کنترل کردی این خوشحالی همان لقمه لذیذ است. و اما آن طشت طلا که پنهانش کردی کار خوب و نیک است که اگر آن را پنهان کنی و به کسی نگویی ( و ریا نکنی ) خداوند آنرا ظاهر میگرداند و به همه نشان می دهد. و اما آن مرغی که پناهش دادی این است که اگر کسی تو را نصیحت می کند نصیحت او را قبول کن و باز شکاری که مایوسش نکردی آن است که اگر کسی از تو چیزی میخواست او را مایوس نکن و اما گوشت مردار گندیده ای که امر شده بود از آن فرار کنی غیبت است و از غیبت کردن بپرهیز و غیبت نکن.

(عین الحیوة صفحه ۵۲۱)

غیبت نشانه حسود

امام صادق علیه السلام:

قالَ لُقمانُ لاِبنِهِ: وَلِلحاسِدِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: یَغتابُ إِذا غابَ وَیَتَمَلَّقُ إِذا شَهِدَ وَیَشمَتُ بِالمُصیبَةِ؛

لقمان به فرزندش گفت: حسود را سه نشانه است: پشت سر غیبت مى کند، روبه رو تملّق مى گوید و از گرفتارى دیگران شاد مى شود.

(خصال، ص ۱۲۱)

نتیجه غیبت از گنهکار

پیامبر صلى الله علیه و آله:

اَلذَّنبُ شومٌ عَلى غَیرِ فاعِلِهِ اِن عَیَّرَهُ ابتُلِىَ بِهِ وَ اِن اَغتابَهُ أَثِمَ وَ اِن رَضىَ بِهِ شارَکَهُ؛

گناه براى غیر گناهکار نیز شوم است، اگر گنهکار را سرزنش کند به آن مبتلا مى شود، اگر از او غیبت کند گنهکار شود و اگر به گناه او راضى باشد، شریک وى است.

(نهج الفصاحه، ح ۱۶۲۳)

انتقال اعمال با غیبت

پیامبر صلى الله علیه و آله:

یُؤتى بِأَحَدٍ یَومَ القیامَةِ یوقَفُ بَینَ یَدَىِ اللّه وَیُدفَعُ إِلَیهِ کِتابُهُ فَلایَرى حَسَناتِهِ فَیَقولُ: إِلهى، لَیسَ هذا کِتابى فَإِنّى لاأَرى فیها طاعَتى؟! فَیُقالُ لَهُ: إِنَّ رَبَّکَ لایَضِلُّ وَلایَنسى ذَهَبَ عَمَلُکَ بِاغتیابِ النّاسِ ثُمَّ یُؤتى بِآخَرَ وَیُدفَعُ إِلَیهِ کِتابُهُ فَیَرى فیهِ طاعاتٍ کَثیرَةً فَیَقولُ: إِلهى ما هذا کِتابى فَإِنّى ما عَمِلتُ هذِهِ الطّاعاتِ فَیُقالُ: لأَِنَّ فُلانا اغتابَکَ فَدُفِعَت حَسَناتُهُ إِلَیکَ؛

روز قیامت فردى را مى آورند و او را در پیشگاه خدا نگه مى دارند و کارنامه اش را به او مى دهند، اما حسنات خود را در آن نمى بیند. عرض مى کند: الهى! این کارنامه من نیست! زیرا من در آن طاعات خود را نمى بینم! به او گفته مى شود: پروردگار تو نه خطا مى کند و نه فراموش. عمل تو به سبب غیبت کردن از مردم بر باد رفت. سپس مرد دیگرى را مى آورند و کارنامه اش را به او مى دهند. در آن طاعت بسیارى را مشاهده مى کند. عرض مى کند: الهى! این کارنامه من نیست! زیرا من این طاعات را بجا نیاورده ام! گفته مى شود: فلانى از تو غیبت کرد و من حسنات او را به تو دادم.

(جامع الأخبار، ص ۴۱۲)

نتیجه دفاع از کسی که از او غیبت شده

امام باقر علیه السلام:

مَنِ اغتیبَ عِندَهُ أَخوهُ المُؤمِنُ فَنَصَرَهُ وَأَعانَهُ نَصَرَهُ اللّه فِى الدُّنیا وَالخِرَةِ وَمَنِ اغتیبَ عِندَهُ أَخوهُ المُؤمِنُ فَلَم یَنصُرهُ (وَلَم یُعِنهُ) وَلَم یَدفَع عَنهُ وَهُوَ یَقدِرُ عَلى نُصرَتِهِ وَعَونِهِ إِلاّخَفَضَهُ اللّه فِى الدُّنیا وَالخِرَةِ؛

کسى که در حضور او از برادر مؤمنش غیبت شود و او به یاریش برخیزد، خداوند در دنیا و آخرت او را یارى دهد و کسى که در حضور او از برادر مؤمنش غیبت شود و او ـ با آن که مى تواند یاریش کند ـ به یارى او برنخیزد و از وى دفاع نکند، خداوند او را در دنیا و آخرت پَست گرداند.

(ثواب الاعمال، ص ۱۴۸)